4-7-2013
ΣΩΚΡΑΤΗΣ – ΜΕΝΩΝ: ΠΕΡΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ο Σωκράτης συνομιλεί με τον Μένωνα για το ζήτημα της κινητικότητας και τον φέρνει σε δύσκολη θέση αναγκάζοντάς τον να παραδεχτεί ότι η κινητικότητα δεν επιλύει οριστικά το πρόβλημα του διοικητικού εξορθολογισμού
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Έλεγες λοιπόν, Μένωνα, ότι καθήκον των αρχόντων είναι να τακτοποιούν τις υποθέσεις της πολιτείας αποβλέποντας στο γενικό καλό. Ή όχι;
ΜΕΝΩΝ: Πώς αλλιώς; Καθήκον των αρχόντων είναι να χρησιμοποιούν το αξίωμά τους για να πετυχαίνουν τη συλλογική πρόοδο. Σε αυτό εξάλλου πρέπει να αποσκοπεί και κάθε μία διοικητική αλλαγή.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Θα’θελα να μάθω πιο πολλά γι’ αυτό. Μπορείς να μου το δείξεις με ένα παράδειγμα;
ΜΕΝΩΝ: Βεβαιότατα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Είμαι όλος αυτιά.
ΜΕΝΩΝ: Λοιπόν, τα μέλη της προηγούμενης πρυτανείας, 9ης κατά σειρά, έχουν ετοιμάσει ένα σχέδιο ψηφίσματος που είναι έτοιμο να συζητηθεί από την εκκλησία. Σύμφωνα με αυτό, παρατηρούν ότι όσοι απαρτίζουν τις λεγόμενες επιτροπές των ιεροποιών κατ’ ουσίαν δεν ασκούν κανένα έργο επωφελές για τους πολίτες παρά μετέχουν σε σώμα που την πιο πολλή ώρα μένει σε αδράνεια και ροκανίζει τον χρόνο του χωρίς αντίκρισμα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Τι ακριβώς θέλεις να πεις;
ΜΕΝΩΝ: Όπως γνωρίζεις, Σωκράτη, οι ιεροποιοί μετέχουν σε επιτροπές που το μόνο που κάνουν είναι να προεδρεύουν σε διάφορες τελετές που γίνονται κάθε χρόνο. Όταν, για παράδειγμα, έγιναν πρόσφατα οι περίφημες γιορτές του Ηφαίστου, η επιτροπή των ιεροποιών, η οποία σχηματίστηκε από το σύνολο των βουλευτών, αφού στρογγυλοκάθισε επί 3 ολόκληρες ώρες σε κάποια ψηλά ξύλινα σκαμνιά, στη συνέχεια, την ώρα του χορού, άρχισε να ζητωκραυγάζει ή καλύτερα να γκαρίζει σαν τους όνους των Μεγάρων, ενώ ακολούθως, όταν ήλθε η ώρα των θυσιών, αντί να σεβαστεί την ιερότητα της τελετής, διασπάστηκε, κι άλλα από τα μέλη της τράβηξαν για κάποια χαμαιτυπεία κοντά στην αγορά ενώ άλλα, προφανώς μεθυσμένα, μιλούσαν πρόστυχα, ξεδιάντροπα στους διπλανούς τους, έκαναν άσεμνες χειρονομίες και προκαλούσαν σάλο τη στιγμή ακριβώς που οι θεοί άκουγαν τον ιερό λόγο μας.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ειλικρινώς, με εκπλήσσεις με αυτά που μου λες, Μένωνα. Αλλά για συνέχισε για να καταλάβω τον συλλογισμό σου.
ΜΕΝΩΝ: Λένε λοιπόν πολλοί βουλευτές ότι οι ιεροποιοί παίζουν έναν απλώς διακοσμητικό ρόλο σε αυτές τις γιορτές, όπως για παράδειγμα στα Ελευσίνια μυστήρια, και ότι η συμπεριφορά τους αλλά και η εν γένει δραστηριότητά τους δεν προάγουν το γενικό καλό. Αντίθετα, η δαπάνη για τη συμμετοχή τους θα μπορούσε να αποφευχθεί, και με την εξοικονόμηση των χρημάτων αυτών θα μπορούσαμε για παράδειγμα, να υλοτομήσουμε για μία τριήρη. Την ίδια στιγμή δηλαδή που οι ιεροποιοί ασεβούν όταν όλο το πλήθος ηρεμεί προσηλωμένο στην ιδέα της εορταστικής αφιέρωσης ή την ίδια στιγμή που οι ιεροποιοί χαχανίζουν προκλητικά όταν όλο το πλήθος κορυβαντιά από ένθεο πάθος, υπάρχουν άλλοι δημόσιοι λειτουργοί που δοκιμάζονται σε δύσκολες αποστολές και μάλιστα αβοήθητοι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ποιους εννοείς, αν θέλεις να είσαι ακριβής;
ΜΕΝΩΝ: Οι ελληνοταμίες, για παράδειγμα, πρέπει να σου πω με ειλικρίνεια, είναι πια πολύ λίγοι, ενώ ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα δημόσια έσοδα. Γιατί οι φόροι των συμμαχικών πόλεων, που μεταβιβάζονται σε αυτούς, μας δίνουν τη δυνατότητα και λαμπρά δημόσια οικοδομήματα να ανεγείρουμε και παραστάσεις πλούσιες σε μορφωτικά ιδεώδη να διοργανώνουμε και τους μισθούς των αρχόντων να καταβάλλουμε. Με όλα αυτά γινόμαστε υπερήφανοι μπρος σε όλες τις άλλες πόλεις ώστε η Αθήνα να καθίσταται αναμφίβολα το σχολείον όλης της οικουμένης.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Τι ακριβώς δηλαδή συμβαίνει με τους ελληνοταμίες;
ΜΕΝΩΝ: Στην αρχή, Σωκράτη, όπως ίσως θα θυμάσαι, το συμμαχικό ταμείο μας ήταν κατατεθειμένο στον ναό του Απόλλωνα στη Δήλο. Ύστερα όμως, και ειδικά όταν αποχώρησαν οι Νάξιοι, μεταφέρθηκε στην Ακρόπολη και πλέον το προστατεύει η θεά Αθηνά. Παλιά λοιπόν οι Αθηναίοι ελληνοταμίαι της Δήλου έφταναν και περίσσευαν. Αλλά σταδιακά, κάτι ένας λοιμός που κατέλαβε το ιερό αυτό νησί κάτι οι ανθρώπινες απώλειες από όλα τα αναπάντεχα του βίου και από την ορμητική επιταγή του θανάτου, ο αριθμός τους περιορίστηκε δραματικά. Με συνέπεια, σήμερα να υπάρχουν μόνο 3 ελληνοταμίες, εκ των οποίων ένας καλός γνώστης μεν των μαθηματικών, αλλά ηλικιωμένος, που κοπιάζει πολύ όταν κάνει τις λογιστικές καταχωρίσεις, και ένας δεύτερος, που απορώ πώς βρέθηκε ανάμεσά τους (καθώς όπως ακούω, αυτός ήτο… σκυτοτόμος!).
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Μα τι λες, μα τον Δία! Είναι αλήθεια αυτό;
ΜΕΝΩΝ: Πώς μπορεί να μην είναι αλήθεια; Καθώς όσο συνομιλούμε, Σωκράτη, πιστεύω ότι και εγώ και εσύ δεν κάνουμε τίποτε άλλο παρά να ξερνάμε άκοπα όλα όσα πιάνουν οι ΄΄κεραίες΄΄ μας.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Τι θέλουν λοιπόν με το ψήφισμά τους οι πρυτάνεις;
ΜΕΝΩΝ: Λένε λοιπόν ότι το έργο των ιεροποιών είναι μεν σεβαστό, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να απασχολεί τόσους πολλούς. Γιατί θεωρούν ότι αυτή η αποστολή τους ούτε συνεχής είναι ούτε σημαντική για την οικονομία μας. Ενώ, αντίθετα, οι ελληνοταμίαι πρέπει όλον τον χρόνο να καταγράφουν την απόδοση των συμμαχικών φόρων και να ελέγχουν πώς αυτοί αξιοποιούνται. Με άλλα λόγια, οι ιεροποιοί είναι ένα άχρηστο απόθεμα, για να το πω έτσι σκληρά, ενώ οι ελληνοταμίες μια κρυφή πληγή, που χρειάζεται μπόλικο νερό.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Στ’ αλήθεια, ωραία τα παρομοιάζεις, Μένωνα, κι ο λόγος σου είναι θαυμάσιος.
ΜΕΝΩΝ: Το περίσσευμα λοιπόν των μεν πρέπει να μεταφερθεί στις ανάγκες των δε. Γιατί μόνον έτσι μπορεί μια δίκαιη πολιτεία να αξιοποιεί τις δυνάμεις της, ώστε να πετυχαίνει αυτό που λέμε ΄΄διοικητικό εξορθολογισμό΄΄. Κι αν φυσικά αυτό πραγματοποιείται, τότε το καράβι της πολιτείας ορθοπλωρεί. Ειλικρινά, Σωκράτη, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί σε βλέπω σκεπτικό απέναντι σε αυτή την ιδέα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Θα ήθελα, Μένωνα, να εξετάσουμε από κοινού όσα μου λες, αν δεν έχεις αντίρρηση.
ΜΕΝΩΝ: Καμία αντίρρηση. Σε ακούω, Σωκράτη, προσεκτικά.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Λοιπόν, σύμφωνα με όσα μου λες, Μένωνα, στους ιεροποιούς παρατηρείται περίσσευμα καθώς αυτοί δεν συμβάλλουν στην παραγωγή οικονομικά αποδοτικού έργου – ενώ στους ελληνοταμίες συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Αλλά για να δούμε τι εννοείς με αυτό, Μένωνα. Είναι προφανές ότι το περίσσευμα συμβαίνει όταν κάτι ξεπερνά κάποιο μέτρο, ώστε να μοιάζει ή να είναι μια υπερβολή. Ενώ η ανάγκη κραυγάζει εκεί ακριβώς όπου υπάρχει η αριθμητική έλλειψη, ώστε ποσοτικά να βρισκόμαστε κάτω από το μέτρο που έχουμε θεσπίσει. Το παραδέχεσαι αυτό κατ’ αρχάς;
ΜΕΝΩΝ: Αναγκαστικά. Πώς αλλιώς;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Όταν λοιπόν εμείς θελήσουμε να μεταφέρουμε το περίσσευμα στο χώρο όπου εκδηλώνεται η έλλειψη, τι ακριβώς κάνουμε; Είναι προφανές ότι καθώς το περίσσευμα δεν θα υπάρχει πλέον, θα έχουμε αγγίξει στον τομέα απ’ τον οποίον γίνεται η ΄΄μετάγγιση΄΄ το αριθμητικό μέτρο που εμείς θέλουμε, ενώ από την άλλη πλευρά, όταν θα έχουμε ενισχύσει τον τομέα όπου παρατηρείται η έλλειψη, θα έχουμε αποκαταστήσει το πρόβλημα ώστε ο αριθμός των υπαλλήλων που εργάζονται στον τομέα που μειονεκτεί να ταυτίζεται, ει δυνατόν, με το μέτρο που ο Λόγος και πάλι επιβάλλει. Συμφωνείς με αυτή τη σκέψη;
ΜΕΝΩΝ: Φυσικά και συμφωνώ. Εξάλλου αυτό επιδιώκει ο εξορθολογισμός.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πολύ ωραία, συνεχίζω. Αν, ωστόσο, στην πορεία ο πλεονασματικός τομέας συμβεί παραδόξως να αποψιλωθεί παρά τις δικές μας βουλήσεις και προσδοκίες, δεν θα γίνει αυτομάτως κι αυτός μειονεκτικός; Γιατί αυτό το ΄΄πλέον τι΄΄ που τον χαρακτήριζε θα μετατραπεί αυτομάτως σε ΄΄τι έλαττον΄΄ ώστε να μην ξεπερνά αυτή τη φορά το μέτρο, αλλά να υπολείπεται εν συγκρίσει με αυτό. Κι αντίστροφα τώρα, αν, μα τον Δία, στην εξέλιξη των πραγμάτων ο τομέας που ενισχύθηκε συμβεί ή και πάλι να αποψιλωθεί παρά τις δικές μας βουλήσεις και προσδοκίες, ή, αντίθετα, να ενισχυθεί υπέρμετρα, δεν θα βρισκόμαστε και πάλι αντιμέτωποι με ένα νέο πρόβλημα ανισορροπίας ή εκτροπής απ’ το θεσπισμένο μέτρο;
ΜΕΝΩΝ: Ναι, έτσι θα είναι τα πράγματα, Σωκράτη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Επομένως, ο εξορθολογισμός αν πρέπει να παίζει έναν ρόλο ρυθμιστικής αρχής, θα πρέπει συνεχώς κι αδιαλείπτως να εποπτεύει όλους τους τομείς της δραστηριότητας της πόλης ώστε σε κανέναν, ει δυνατόν, να συμβαίνει υπέρβαση του μέτρου;
ΜΕΝΩΝ: Ναι, ιδανικά έτσι πρέπει να έχουν τα πράγματα, Σωκράτη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πολύ ωραία, μου επιτρέπεις λοιπόν να συνεχίσω. Εάν λοιπόν αποψιλωθούν οι ιεροποιοί και κατά ένα μέρος τους γίνουν ελληνοταμίες, δεν θα υπάρξει πρόβλημα προσαρμογής εκείνων που θα αλλάξουν ρόλο; Διότι αν ο ιεροποιός παλαιότερα προήδρευε στεφανωμένος πάνω σε έναν ξύλινο θώκο, μια μεθώντας και μια θορυβώντας, τώρα θα πρέπει να σηκώνεται από την ανατολή του ηλίου και να κουβαλά κάποια χοντρά λογιστικά βιβλία που να δείχνουν τις εισροές των Σαμίων, των Σικυωνίων και των Αργιτών; Θεωρείς, λοιπόν, Μένωνα, ότι κάποιος που έχει μάθει να παίζει έναν εύκολο ρόλο, θα είναι σε θέση να αλλάξει τις συνήθειές του και να αναλάβει μια κοπιαστική εργασία;
ΜΕΝΩΝ: Στ’ αλήθεια, είναι δύσκολο να νικήσεις τις έξεις σου, Σωκράτη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αλλά άκου και κάτι ακόμα. Αυτοί που θα επιβλέπουν το έργο του εξορθολογισμού, δεν θα πρέπει να οργανώνονται σε ένα ξεχωριστό σώμα;
ΜΕΝΩΝ: Βεβαιότατα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αυτό το σώμα λοιπόν πρέπει να έχει κάποια εσωτερική οργάνωση αλλά φυσικά και έναν αριθμό υπαλλήλων. Δηλαδή και αυτό το σώμα, αν παραβάλουμε την αποστολή του και τον αριθμό των προσώπων που το συναποτελούν, πρέπει να υπακούει σε κάποιο αριθμητικό μέτρο. Σωστά, Μένωνα;
ΜΕΝΩΝ: Πώς αλλιώς;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Άρα για το σώμα αυτό που θα επιβλέπει το έργο του εξορθολογισμού, δύο μπορεί να συμβαίνουν: ή αυτό να είναι σύμφωνο με το μέτρο που εμείς υποκειμενικά κι εδώ έχουμε θεσπίσει, ή αντίθετα, να το ξεπερνά αναμφίβολα ή να υπάρχει και εδώ κάποια έλλειψη. Αλλά πώς θα μπορέσει, σε αυτή την τελευταία περίπτωση, το σώμα αυτό να ενισχυθεί, όταν η δική του αποστολή και μόνο είναι να εποπτεύει τους τομείς που αυτό αντιπαραβάλλει; Αν έπρεπε να γίνει αυτό, θα ήταν αναγκαίο να συγκροτηθεί ένα άλλο σώμα που θα επέβλεπε τη μεταφορά δυνάμεων από έναν πλεονασματικό τομέα της κρατικής μας διοίκησης σε αυτό που αποκαλέσαμε νωρίτερα ΄΄σώμα διοικητικού εξορθολογισμού΄΄. Γιατί σε αυτή την περίπτωση, ο πλεονασματικός τομέας και το νυν ανεπαρκές αριθμητικά ΄΄σώμα διοικητικού εξορθολογισμού΄΄ θα βρίσκονταν κάτω από την εποπτική και εγκριτική αρμοδιότητα εκείνου του άλλου σώματος, που θα υπέρκειτο. Διότι όταν ρυθμίζεται κάτι, υπάρχει αυτός που ρυθμίζει και αυτοί που αποτελούν το αντικείμενο της ρύθμισης, που στην περίπτωσή μας είναι δύο, σωστά;
ΜΕΝΩΝ: Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποια άλλη υπόθεση για αυτό που μου λες, Σωκράτη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Συνεπώς, αυτό που λέμε κρατική οργάνωση και λειτουργία δεν είναι κάτι το απρόσωπο αλλά συνδέεται άρρηκτα με την ανθρώπινη παρουσία. Δεδομένου, δε, ότι τα οικονομικά της πόλης μας από τους μακροχρόνιους πολέμους και τις εκστρατείες δεν γνωρίζουν πλέον βελτίωση, αλλά βαίνουν καθοδικά, με την έννοια ότι δαπανούμε μεγάλα ποσά με αμφίβολη οικονομική απόδοση ή αντίκρισμα, η εκκλησία αποφάσισε κάνοντας χρήση της νομοθετικής της δύναμης, να ανακόψει την πρόσληψη άλλων δημόσιων λειτουργών, καθώς αυτή όσο εξακολουθούσε επιβάρυνε τον προϋπολογισμό μας. Έτσι είμαστε ανήσυχοι όλοι καθώς όλες οι λειτουργίες της πόλης θα πρέπει να υλοποιούνται με το υπάρχον δυναμικό, δίχως την ελπίδα αυτό να ενισχύεται από τους εφήβους μας, που πρέπει να είναι η νέα γενιά των αρχόντων μας.
ΜΕΝΩΝ: Τι θες να πεις, Σωκράτη, με αυτή σου τη σκέψη;
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Θα σου εξηγήσω ευθύς αμέσως, εάν κάνεις υπομονή. Εάν λοιπόν η πόλη τακτοποιεί τις υποθέσεις της μόνο με κείνους που τώρα εργάζονται και μόνο με αυτούς ως ιεροποιοί, ελληνοταμίες, τριηροποιοί, τειχοποιοί, ταφροποιοί, αθλοθέτες, γραμματείς, υπογραμματείς, οδοποιοί και τα λοιπά, χωρίς να προσδοκά ότι θα ανανεώνει με νέες προσλήψεις το σώμα των δημόσιων λειτουργών της, τι είναι πιθανότερο να συμβεί από τούδε και στο εξής; Να τηρείται ή να ανατρέπεται το αριθμητικό μέτρο που εμείς θα έχουμε συντηρήσει για καθέναν από αυτούς τους κλάδους;
ΜΕΝΩΝ: Δεν μπορώ να σου απαντήσω, Σωκράτη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Μάλλον δεν κατάλαβες την ερώτησή μου οπότε σ’ την ξαναϋποβάλλω. Τι είναι πιθανότερο να συμβαίνει στο μέλλον με έναν κλειστό-σταθερό αριθμό υπαλλήλων; Ο αριθμός αυτός να αυξάνεται ή να μειώνεται; Σκέψου προτού μου απαντήσεις ότι ο πανδαμάτωρ χρόνος φέρνει αναγκαστικά τη φθορά και η φθορά δεν επηρεάζει μόνο τα άψυχα αλλά και τα έμψυχα. Καθώς λοιπόν ο χρόνος θα ρέει, είναι για μένα προφανές ότι ο σταθερός αυτός αριθμός ολοένα και θα μειώνεται γιατί απλούστατα θα βρίσκεται υπό την επήρεια του νόμου της πτωτικής μεταβολής καθώς και της γενικής φθοράς των πραγμάτων. Το δέχεσαι αυτό;
ΜΕΝΩΝ: Ναι, έτσι πρέπει να είναι. Γιατί μπορώ να σκεφτώ ότι από τους τρεις ελληνοταμίες ο ένας, ο ηλικιωμένος, θα ψοφήσει σύντομα, καθώς τρέμει το χέρι του, ενώ ο τέως σκυτοτόμος ίσως αλλάξει επάγγελμα και γυρίσει στα δέρματα. Δηλαδή, Σωκράτη, ο θάνατος, η επαγγελματική μεταβολή, οι νόσοι, ακόμη ακόμη και η έλλειψη ειδικών γνώσεων, λειτουργούν επιβαρυντικά ώστε από το σύνολο των ανθρώπων που υπηρετούν μιαν πόλη, πολλοί να αποτραβιούνται, άλλοι να φυλλορροούν, κάποιοι να αφήνουν στο χώμα την τελευταία τους πνοή. Όλα αυτά μαζί αν συμβαίνουν, τότε ναι, ένας σταθερός αριθμός σίγουρα συν τω χρόνω μειώνεται.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αλλά συν τοις άλλοις είναι και κείνοι που αποχωρούν με κάποια συνταξούλα. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει ο εξορθολογισμός μπρος σε όλα αυτά;
ΜΕΝΩΝ: Το μόνο καίριο είναι να ενισχύει τα σώματα των αρχόντων με νέο, μικρής ηλικίας, δυναμικό, που θα παίρνει τη σκυτάλη από κείνους που έχουν γεράσει μέσα στους ναούς, στην Πνύκα και στο Βουλευτήριο.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Μα, όπως είπαμε, αυτό δεν μπορεί να γίνει, διότι ο σκοπός μας είναι να μειώνουμε τη δαπάνη των μισθών των αξιωματούχων, ώστε να βελτιώνουμε τα δημόσια οικονομικά μας. Οπότε, Μένωνα, με τι είναι αναγκασμένος να παλέψει ο εξορθολογισμός;
ΜΕΝΩΝ: Μα τον Δία, Σωκράτη, με δυνάμεις υπέρτερες. Γιατί δεν μπορείς να τα βάλεις με τη φθορά και τη μοίρα. Ο θάνατος, δε, μπορεί να διαλύσει ένα ολόκληρο σώμα κρατικών υπαλλήλων όπως έγινε αν θυμάσαι στις Αργινούσες με περίπου 5.000 πολεμιστές που χάθηκαν σε μία και μόνο ναυμαχία.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αλλά και με τους στρατηγούς που εκτελέστηκαν για τη στάση τους.
ΜΕΝΩΝ: Ναι, γιατί κατηγορήθηκαν και παραπέμφθηκαν σε θάνατο γιατί δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Επομένως, για να γυρίσουμε στο αρχικό μας θέμα, αν καταφέρει η πόλη να ενισχύσει το σώμα των ελληνοταμιών εις βάρος των ιεροποιών, πιστεύεις ότι θα προαγάγει το γενικό καλό;
ΜΕΝΩΝ: Σύμφωνα με όσα προείπαμε, ναι.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Εάν πάλι υπό την επήρεια του νόμου της μεταβολής, οι ελληνοταμίες και πάλι μειωθούν ώστε να χρειάζονται ενίσχυση σε ανθρώπινες δυνάμεις, δεν θα πρέπει ο εξορθολογισμός να βρει μια νέα, αποτελεσματική αλλά πρόσκαιρη λύση;
ΜΕΝΩΝ: Βεβαιότατα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Εάν όμως το πρόβλημα της έλλειψης συμβαίνει και σε άλλα σώματα κρατικών λειτουργών, οπότε πρέπει και αυτά να ενισχύονται διαρκώς με μεταφορά υπαλλήλων από άλλα που έχουν περίσσευμα, ο εξορθολογισμός δεν θα βρεθεί σε δυσκολότερη θέση; Διότι από τη μια θα πρέπει να ενισχύει όλα τα καίρια πόστα με αξιόμαχους υπαλλήλους αλλά και από την άλλη να ροκανίζει εκείνα που δεν θα θεωρούνται σημαντικά για τη δημόσια οικονομία; Και μάλιστα, ενισχύοντας όλα τα πρώτα να αναλαμβάνει την υποχρέωση να το κάνει διαρκώς όσο θα παρατηρείται έλλειψη, ενώ όσον αφορά τα δεύτερα να είναι αναγκασμένος να το επιβάλλει εις βάρος της αριθμητικής τους σύνθεσης, ώστε σε κάθε περίπτωση να συντηρείται η διττή ισορροπία, και τα πρώτα να είναι ετοιμοπόλεμα και καλώς στελεχωμένα αλλά και τα δεύτερα να συνεχίζουν να επιτελούν τον ρόλο τους έστω και με μειωμένες δυνάμεις; Υπό αυτές τις συνθήκες και δεδομένου ότι και το ίδιο το σώμα του εξορθολογισμού μπορεί να γίνει στόχος της μοίρας αλλά και να βάλλονται όλα τα διοικητικά σώματα από τις ενάντιες δυνάμεις της φθοράς και της καταστροφής, βρίσκεται ή δεν βρίσκεται και ο ίδιος ο εξορθολογισμός σε δυσκολότατη θέση;
ΜΕΝΩΝ: Το παραδέχομαι, Σωκράτη.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Επομένως, μπορεί κανείς λογικός πολίτης να ορκιστεί πως με απόλυτη σιγουριά ο εξορθολογισμός θα πετυχαίνει στο εξής τον σκοπό του, όταν όπως προείπαμε, ο άνθρωπος είναι πεπερασμένο ον και από την άλλη οι διαθέσιμες κρατικές δυνάμεις, αυτό που λένε ανθρώπινους πόρους, δεν θα πρέπει να ενισχύονται για να μην επιβαρυνθεί το σκέλος των κρατικών δαπανών;
ΜΕΝΩΝ: Πραγματικά, Σωκράτη, δεν θα μπορούσε κανείς λογικός άνθρωπος να δεχτεί κάτι διαφορετικό από αυτό που λες.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Η μεταβλητότητα, επομένως, των ανθρωπίνων πραγμάτων, ας συμφωνήσουμε καταληκτικά, μπορεί να παρασύρει κάθε σχέδιο διοικητικού εξορθολογισμού χωρίς κανείς να μπορεί να μαντέψει αν στο μέλλον θα επαρκούν οι ανθρώπινοι πόροι μας για να καλύπτουν τις παντοειδείς κρατικές μας ανάγκες.
ΜΕΝΩΝ: Το ομολογώ κι εγώ, Σωκράτη, και αναρωτιέμαι τι με έκανε αρχικά τόσο δύσπιστο προς την αντίρρησή σου.
[Πλάτων, Μένων, 272a-279b]
