Γιάννης Κατσούρης

6.7.2010

Πανεπιστημιακή γνωριμία ο φίλος Χριστόδουλος Κατσούρης, ο "Χριστάρας" της Φιλοσοφικής Σχολής, ποτέ στα 4 χρόνια που συμβιώσαμε σε έδρανα και πάσης φύσεως ιδιωτικά και δημόσια καθιστικά, δεν μου είχε μιλήσει για τους γονείς του, δύο σημαίνοντα μέλη της κυπριακής κοινωνίας. Από τη μια λοιπόν η ευθύτητα και η ντομπροσύνη του, από την άλλη η αποσιώπηση της οικογενειακής δόξας, που έστεφε εδώ και χρόνια το κυπριακό σπιτικό, ως υπέρλαμπρη ακτίνα, που έσβηνε βέβαια με τη φωτοχυσία της άλλα προβλήματα, χρόνια και ανυπέρβλητα που παρέμεναν φυτεμένα μέσα στον ιδιωτικό αυτόν κήπο των γραμμάτων και των τεχνών. Μετά την παρέλευση της 4ετίας, όπως ήταν φυσικό, αραίωσαν οι επαφές, και λόγω αποστάσεως. Ο Χριστάρας βέβαια με κάθε αφορμή επίσκεψης στο αθηναϊκόν χάος, έδινε σήμα της παρουσίας του, ως επί το πλείστον από κεντρικά ξενοδοχεία. Από απόσταση 20-30 μέτρων πλησιάζοντάς τον, μπορούσες να διακρίνεις το ζεστό χαμόγελο, την άνεση και την αυθορμησία του χαρακτήρος. Πρέπει να ήταν Δεκέμβριος του 2007 (;) όταν πρωτογνώρισα, μία και τελευταία φορά, τον πατέρα του Χριστόδουλου, Γιάννη Κατσούρη, που έφυγε από τη ζωή χθες 5.7.2010. ΄Ηδη βέβαια στη βιβλιοθήκη μου υπήρχε ένα βιβλίο του, που αν μη τι άλλο λειτουργούσε πάντοτε ως υπενθύμιση μιας άγνωστης στους περισσότερους λογοτεχνικής πορείας έξω από τα όρια της δικής μας επικράτειας. Ο Γιάννης Κατσούρης, μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε χρόνια πολλά με το θέατρο στην Κύπρο και είχε έλθει τότε στην Αθήνα για να λάβει βραβείο για το δίτομο σχετικό έργο του από την Ακαδημία Αθηνών. Στο αρχείο μου υπάρχει ένα βιντεάκι από την τελετή απονομής του βραβείου. Αλλά κανένα βίντεο δεν είναι τόσο περιγραφικό και αναπαραστατικό ώστε να ''ξαναδώσει'' το ύφος του προσώπου, τον τρόπο του λόγου, τη σεμνότητα, τη μετριοφροσύνη, τη διακριτική λογιοσύνη του ανδρός. Θυμάμαι ότι μετά την τελετή, μια παρέλαση δηλαδή ετερόκλητων προσώπων και θεμάτων, που σχεδόν καταντούσε ανόητη, περάσαμε για λίγο από το σπίτι προτού καταλήξουμε σε ένα ταβερνάκι, αν θυμάμαι καλά βυρωνιώτικο. Το νεφρικό πρόβλημα συνόδευε σαν βαρίδι τον Γιάννη Κατσούρη, και δυσκολευόταν να μετακινείται. Παρ' όλα αυτά, έκρυβε το πρόβλημά του πίσω από το ευγενικό και στοργικό του βλέμμα, που προσέθετε εικόνες και στιγμιότυπα στον πακτωλό μιας ''δουλεμένης'' ζωής. Στην παρέα και ένας φίλος της οικογένειας, ονόματι Κώστας Ρήγος (πιστός φίλος και του Ξυλούρη, όπως μου θύμισε η σύζυγός μου), που μπορούσε ευκολότατα και αυτός να πείσει για έναν βίο περιπετειώδη, που η αναδιήγησή του προκαλούσε μιαν ωραία ευθυμία. Από τότε δεν τον ξαναείδα τον Γιάννη Κατσούρη. Μέσα στην κατοπινή 3ετία, κάποιες σποραδικές ανταποκρίσεις, που κι αυτές σαν πλούσιος κισσός έκρυβαν τα παρακλάδια της νόσου και των συνοδών της προβλημάτων. Κάπως έτσι δεν γίνεται σε όλες τις περιπτώσεις άλλωστε; Το καμπανάκι της τελευταίας στροφής και όλοι εμβρόντητοι μπρος στο νήμα του τερματισμού. Και κάτι που εξακολουθεί να είναι κωμικό: μετά τη δωρεά του 2τομου έργου του, που κρατώ ως πολύτιμο τεκμήριο, συνειδητοποίησα εκ των υστέρων ότι είχα παραλάβει δυο φορές τον ίδιο τόμο, ενώ ο προαναφερθείς Κώστας Ρήγος, και αυτός λήπτης της ίδιας τιμηθείσας δωρεάς, δυο φορές τον άλλον τόμο. Το αθηναϊκόν χάος και η "παράδοσή" μας σε αυτό λειτούργησε ως τώρα έτσι ώστε ποτέ να μην ξανασυναντήσω τον Κώστα Ρήγο (όπως βέβαια και τον Γιάννη Κατσούρη) για την αποκατάσταση του λάθους και, αντίστοιχα, την ενίσχυση της γνωριμίας. Τελικά και οι γνωριμίες, τυχαίες, εκτός βουλήσεώς μας, σπασμωδικές, χωρίς βάθος, συχνότητα, συγκυριακές, φύλλα στον άνεμο, υπακούουν στο ανοργάνωτον και χαοτικόν της κοινωνικής μας δομής, και εδώ βάλτε τα όλα μέσα. Ο Γιάννης Κατσούρης, σώμα σαν φύλλο στον άνεμο, ταξιδεύει πλέον εκτός του πολύπαθου νησιού, πάνω από τις μικροψυχίες, τους ανταγωνισμούς και τα πάθεα των ανθρώπων, με μανδύα λευκής και αγνής μακαριότητας. Όταν θα (και αν) τον ''ανακαλύψουμε'' κάποτε, θα ψάχνουμε να τον βρούμε. Αλλά τότε βέβαια θα είναι πολύ αργά. Όπως συμβαίνει με όλες τις άλλες πικρές μικροϊστορίες που ξεδιπλώνονται γύρω μας σαν σειρήνες άλλου πένθους. Κάποιο πηγάδι άνοιξε μέσα στα σωθικά του Χριστάρα και ίσως τώρα το χαμόγελό του να είναι ακόμη πιο ζεστό,  μπερδεμένο με ό,τι αληθινότερο μπορεί να δώσει ως "όψιν" ένας άνθρωπος: το κλάμα της οδύνης, της συντριβής και της υποταγής στο μοιραίον.

Καλό κουράγιο, Χριστάρα!

Στα ακόλουθα ένα δελτίο Τύπου για τη χθεσινή ''απώλεια'' (από την εφημ. Καθημερινή):

Απεβίωσε ο λογοτέχνης Γιάννης Κατσούρης



ΠΗΓΗ: ΚΥΠΕ


Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού εκφράζει τη βαθιά του θλίψη για το θάνατο του πρώην Διευθυντή των Πολιτιστικών Υπηρεσιών, μελετητή και συγγραφέα Γιάννη Κατσούρη.
Η κηδεία του Γιάννη Κατσούρη θα γίνει την Τετάρτη, 7 Ιουλίου στις 4.30 μ.μ. από τον ιερό ναό Αποστόλου Ανδρέα στο Πλατύ Αγλαντζιάς με δαπάνη της Πολιτείας.
Επικήδειο θα εκφωνήσει ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Ανδρέας Δημητρίου.
Ο Γιάννης Κατσούρης, αναφέρεται στην ανακοίνωση, διαδραμάτισε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικής για τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου, ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή του στη μελέτη της κυπριακής λογοτεχνίας και της ιστορίας και εξέλιξης του σύγχρονου θεάτρου στην Κύπρο.
Ιδιαίτερα σημαντικό, προστίθεται, είναι επίσης το πεζογραφικό του έργο, το οποίο απέσπασε πολλές διακρίσεις πανελλήνια.
Ο Γιάννης Κατσούρης γεννήθηκε στη Λευκωσία το 1935. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης με θέμα τη ζωή και το έργο του εθνικού μας ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη. Δίδαξε στη Μέση Εκπαίδευση μέχρι το 1968 και στη συνέχεια διορίστηκε στη Μορφωτική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας.
Στη Μορφωτική Υπηρεσία (μετέπειτα Πολιτιστικές Υπηρεσίες) ανελίχθηκε μέχρι και τη θέση του Διευθυντή, από την οποία αφυπηρέτησε το 1995.
Στη συνέχεια δίδαξε για μια δεκαετία Θεατρολογία και Ιστορία του Θεάτρου στη Δραματική Σχολή «Βλαδίμηρος Καυκαρίδης», όπου ήταν Διευθυντής Σπουδών, ενώ διετέλεσε επί σειρά ετών Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σατιρικού Θεάτρου.
Διετέλεσε Πρόεδρος της Ενωσης Λογοτεχνών Κύπρου, καθώς και μέλος της συντακτικής ομάδας του λογοτεχνικού περιοδικού «Κυπριακά Χρονικά» (1960-1970), ενώ συνεργάστηκε με το ΡΙΚ και την ΕΡΤ σε εκατοντάδες προγράμματα.
Η δίτομη μελέτη «Το Θέατρο στην Κύπρο, 1860-1959», καρπός δεκάχρονης έρευνας, που εκδόθηκε το 2005, τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου / Μελέτης.
Την ίδια περίοδο τιμήθηκε από τον ΘΟΚ με το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου για τη συνολική του προσφορά στο θέατρο. Δύο μυθιστορήματά του και μια συλλογή διηγημάτων του τιμήθηκαν με Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες ξένες γλώσσες.
Ο Γιάννης Κατσούρης ήταν από τους πρώτους που τιμήθηκαν από την Πολιτεία με το Ετήσιο Τιμητικό Χορήγημα για τη συνεισφορά του στην οικοδόμηση της σύγχρονης πολιτιστικής φυσιογνωμίας της Κύπρου.


ΘΟΚ


Οδύνη εκφράζουν οι άνθρωποι του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, ως μέλη της ευρύτερης οικογένειας του θεάτρου, που χάνει τον Γιάννη Κατσούρη, ένα ιδιαίτερα εκλεκτό τέκνο της.
Σε ανακοίνωσή του ο ΘΟΚ εκφράζει «ειλικρινή συλλυπητήρια στη σύζυγο του αείμνηστου Γιάννη, Ντίνα, και στην υπόλοιπη οικογένειά του» και προσθέτει πως «είναι με βαθειά θλίψη που πληροφορηθήκαμε το θάνατο του λογοτέχνη και θεατρικού μελετητή Γιάννη Κατσούρη».
«Ο Γιάννης Κατσούρης υπήρξε εκλεκτός καθοδηγητής στα θεατρικά / πολιτιστικά πράγματα του τόπου και ο θάνατός του αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό», καταλήγει η ανακοίνωση του ΘΟΚ.

.......................................................................................................

6.7.2010

Μια ανάμνηση: Π.Χ.