Η χειμερινή σύναξη των κουλτουριαραίων

Το περιμέναμε καιρό, είναι η αλήθεια. Ακούγαμε και διαβάζαμε γι’αυτό... για το υπό δημιουργία πολιτιστικό κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση. Κάτι οι υποτροφίες, κάτι, παλαιότερα, τα βραβεία, κάτι το γνωστό καρδιοχειρουργικό κέντρο, πολλοί λόγοι ωθούσαν να περιμένουμε κάτι λίαν ενδιαφέρον. Και η ώρα ήλθε. Και πότε ήλθε… Σε μια συγκυρία απόλυτης απαισιοδοξίας, με μαύρα σύννεφα να πλανώνται πάνω από τη δημόσια σφαίρα της ελληνικής πραγματικότητας, αλλά και στα κατ’ιδίαν πολλών από εμάς, η είδηση για την έναρξη λειτουργίας της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ακούστηκε σαν ψέμα, σαν ένα ευχάριστο σάστισμα – ή, μάλλον, σαν ένας καθυστερημένος απόηχος που ερχόταν κατευθείαν από τους καιρούς των παχιών αγελάδων, της χρηματιστηριακής φενάκης, της ολυμπιακής αισιοδοξίας, της «ισχυρής Ελλάδας» των πολλών λαμπερών εγκαινίων. Όσο κι αν το πολιτιστικό φαινόμενο, με τον τρόπο του, δείχνει μάλλον να επιβιώνει, έστω και οριακά, στον καιρό της κρίσης (ίσως και ως αυθόρμητη αντίδραση σε αυτήν), το στοίχημα από το νέο άνοιγμα είναι ωραίο και μεγάλο: αντέχει η Αθήνα της αποσύνθεσης έναν νέο πολυχώρο πολιτισμού στα σπλάχνα της; Αρχικά "περιδιάβασα" το πρόγραμμα, στη σύντομη και στην εκτενή εκδοχή του – έχει έναν αέρα φρεσκάδας, μπόλικες δόσεις αγνώστου και συνάμα συναρπαστικού για τον μη ειδήμονα: θα’λεγα ότι θυμίζει πολύ το κατά Λούκον Ελληνικό Φεστιβάλ των τελευταίων ετών. Η οδός Πειραιώς σα να βρήκε χειμερινό στέκι στη λεωφόρο Συγγρού. Ξένοι θίασοι, νεανικά ελληνικά σχήματα, πολύς χορός, απρόβλεπτες μουσικές επιλογές. Και ένας ολόκληρος κύκλος αφιερωμένος στον λόγο. Οι συγκρίσεις με το Μέγαρο Μουσικής, αναπόφευκτες, ξεκαθαρίζουν το τοπίο: οι σπουδαίες ορχήστρες και οι όπερες, τα λαμπερά ονόματα, οι φανταχτερές εκδηλώσεις που γεννούν ουρές στα ταμεία παραμένουν, για την ώρα τουλάχιστον, στο κτίριο της Βασιλίσσης Σοφίας – το πρόγραμμα εδώ είναι πιο εναλλακτικό, ανοιχτό και σε είδη που εκ των πραγμάτων στο ναό της κλασικής μουσικής είναι περιθωριοποιημένα.
Το κτίριο το έβλεπα από καιρό λόγω και επαγγελματικής γειτνίασης: τελειωμένο πια, είναι μάλλον αδιάφορο την ημέρα, αλλά πραγματικά μαγικό με νυχτερινό φωτισμό – μοιάζει σαν ένα κέλυφος να επικρέμαται στο κενό πάνω από τον σκελετό. Κυριακή αργά το απόγευμα με την πολυπόθητη πρόσκληση ανά χείρας και με κρύο τσουχτερό στο δρόμο ήρθε και η ώρα της πρώτης επίσκεψης – ήταν ωραία η ιδέα της «υποδοχής» του κοινού με μικρά αντιπροσωπευτικά δείγματα από το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει. Πρώτες εντυπώσεις: ο χώρος θέλει ακόμα δουλειά για να είναι πλήρως έτοιμος – στην πρώτη τουλάχιστον εικόνα φάνηκε ότι αξιοποιεί περισσότερο το ύψος παρά το πλάτος (πέντε όροφοι και ένα υπόγειο επίπεδο για τις εκδηλώσεις, φουαγιέ σχετικά μικρά). Οι χώροι γενικά όμορφοι, με μοντέρνο σχεδιασμό και αισθητική. Και η Μικρή Σκηνή στην οποία πήγα ευπρόσωπη και λειτουργική. Το απόσπασμα από την (υπό προετοιμασία) παράσταση «Πόλη-κράτος» της άγνωστής μου ως τώρα θεατρικής ομάδας Κανιγκούντα μια πολύ ευχάριστη έκπληξη – κάτι σα δραματοποιημένη απεικόνιση της σύγχρονης ιστορίας της Αθήνας μου φάνηκε, μέσα από λόγια και στιγμές προσώπων που πρωταγωνίστησαν σε αυτήν – κορυφαία στιγμή η μίμηση του διδύμου Μαρινέλα-Χατζής που έκανε θραύση τη δεκαετία του 1970. Στο υπόγειο μια φωτογραφική έκθεση ήταν αφιερωμένη στα τραχιά και ως επί το πλείστον ανέκφραστα στην πολυγλωσσία τους πρόσωπα των αφανών εργατών-δημιουργών του κτιρίου – σπουδαία ιδέα, σε ανοιχτό (και ομολογημένο) διάλογο με τον Μπρεχτ και τις «Απορίες ενός εργάτη που διαβάζει» – και στο τέλος της βραδιάς, στο υπόγειο πάντα, οι Eva & the Apples σε ένα όμορφο μουσικό ταξίδι ανά τον κόσμο με γνωστές και αγαπημένες μελωδίες. Το κοινό της βραδιάς περιλάμβανε λίγο από όλες τις ηλικίες – με τον τόνο ωστόσο να τον δίνει ο νεαρόκοσμος γύρω στα 22-30, του είδους που περιμένεις να δεις να γεμίζει τις Νύχτες Πρεμιέρας κάθε Σεπτέμβρη ή να στηρίζει τις μικρές θεατρικές και μουσικές σκηνές. Ορισμένοι γνωρίζονταν μεταξύ τους ή και με τους καλλιτέχνες της βραδιάς – στο μικρό μπαράκι του ισογείου η ατμόσφαιρα κατά τις 20.30 έμοιαζε περισσότερο με ένα άτυπο παρτάκι μεταξύ φίλων παρά με μια συνάθροιση αγνώστων από όλη την Αθήνα. Γενικά, ένας αέρας φρεσκάδας και ποιότητας συνάμα, που δικαίωνε την αίσθηση που αποκόμιζε κανείς ξεφυλλίζοντας το πρόγραμμα. Το μεγάλο στοίχημα, βέβαια, μόλις τώρα αρχίζει… θα αντέξει η Στέγη στη σχέση της με το κοινό; Η γεωγραφική θέση της στην Αθήνα είναι μέρος ουσιαστικό του στοιχήματος – θα γίνει η no man’s land της Συγγρού (καταμεσίς του μοναδικού αθηναϊκού highway και κοντά σε εμβληματικά κτίσματα εντελώς διαφορετικών χρήσεων) στέκι όπως έγινε η αντίστοιχη της προκεχωρημένης οδού Πειραιώς στην καλοκαιρινή Αθήνα; Οι προσεχείς μήνες θα δείξουν. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι σε μια τόσο ζοφερή συγκυρία ένας ιδιωτικός φορέας προχωρά σε μια δυναμική κίνηση στον ταλαίπωρο χώρο του πολιτισμού αποτελεί μια ακτίνα ελπίδας, μια πολύτιμη ένεση ηθικού για όλους μας – είτε κινούμαστε σε αυτόν το χώρο, είτε όχι.

Χ.Α.