Μετα-Φεστιβαλικό

Είναι αλήθεια ότι το Φεστιβάλ Βιβλίου είναι μια από τις πιο αγαπημένες αθηναϊκές μου συνήθειες και, για του λόγου το αληθές, μου είχε λείψει πολύ όσες χρονιές έτυχε να βρίσκομαι μακριά από την πόλη. Είναι επίσης αλήθεια, όμως, ότι ως θεσμός πλέον φθίνει και χρειάζεται άμεσα ριζική ανανέωση – η οικονομική κρίση έχει παίξει σίγουρα το ρόλο της, αλλά νομίζω πως είναι απλά το «κερασάκι στην τούρτα» σε μια ήδη προβληματική κατάσταση. Το Φεστιβάλ στην τωρινή του μορφή έχει ένα μεγάλο «συν» και ένα αντίστοιχο «πλην»: Το θετικό, αυτό για το οποίο αξίζει να κάνει κάποιος τη βόλτα έως το Ζάππειο (ή το Πασαλιμάνι ή την παραλία της Θεσσαλονίκης) είναι ότι μπορεί να βρει κανείς τίτλους που για διάφορους λόγους δε βρίσκουν εύκολα θέση ή, ακόμα και αν υπάρχουν, δεν προβάλλονται δεόντως στα μεγάλα βιβλιοπωλεία και στις σελίδες εφημερίδων ή περιοδικών για το βιβλίο – και μιλάω κυρίως για βιβλία παλαιότερης παραγωγής, βιβλία ειδικού περιεχομένου, βιβλία μικρότερων εκδοτικών οίκων. Το αρνητικό είναι ότι στην πράξη και με σπάνιες εξαιρέσεις, παρότι στα περίπτερα πωλητές είναι ουσιαστικά οι ίδιοι οι εκδότες, χωρίς μεσάζοντες (χονδρεμπόρους/βιβλιοπώλες), πληρώνει κανείς για ένα βιβλίο το ίδιο ή ακόμα και παραπάνω σε σχέση με αρκετά βιβλιοπωλεία. Ως εκ τούτου, ο «σκληρός πυρήνας» του βιβλιόφιλου κοινού, που αγοράζει σταθερά έναν (μικρό ή μεγαλύτερο) αριθμό τίτλων ανά έτος, στην πράξη δεν έχει λόγο για να κατέβει στην έκθεση, παρά μόνο για τη βόλτα και για την εξερεύνηση των τίτλων που ανέφερα παραπάνω. Αν τώρα αυτή η κατάσταση συνδυαστεί με το ότι το Φεστιβάλ από άποψη αισθητικής και λειτουργίας ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει τα 30 χρόνια που το επισκέπτομαι, τότε η παρακμή είναι φυσιολογική. Ιδού κάποιες σκέψεις που έχω για την αναβάθμιση του θεσμού: α) να εξεταστεί η δυνατότητα (έχει προταθεί και από άλλους) μιας εκ βάθρων αλλαγής της φιλοσοφίας και του τρόπου λειτουργίας, με κύριο άξονα, ενδεχομένως, τη λειτουργία του σε κλειστό χώρο και με μοντέρνα αισθητική και οργάνωση των περιπτέρων (δε θα υποστήριζα με τίποτα την «προαστιοποίηση» του θεσμού στα μεγάλα άχρωμα εκθεσιακά κέντρα, αλλά π.χ. ο κλειστός χώρος του Ζαππείου και ο μήνας Οκτώβρης θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια ωραία πρόκληση), β) να αλλάξει η εμπορική πολιτική των εκθετών, μέσα στα πλαίσια που επιτρέπει ο νόμος, με την παροχή πραγματικά γενναίων εκπτώσεων σε βιβλία που δεν συμπεριλαμβάνονται στις διατάξεις περί ενιαίας τιμής – η κοσμοσυρροή κάθε χρόνο στο Παζάρι της Κλαυθμώνος είναι νομίζω καλός οδηγός – και γ) να έρθει ο θεσμός πιο κοντά στην εποχή μας – έμεινα με το στόμα ανοιχτό όταν είδα ότι το Φεστιβάλ είχε ειδικό αφιέρωμα ούτε καν στον Ελύτη ή τον Παπαδιαμάντη, αλλά στον … Γιούρι Γκαγκάριν – σεβαστή βέβαια η ιστορία του και τεράστιο το επίτευγμά του, αλλά… έλεος, δεν είμαστε στη δεκαετία του 1970 ή έστω του 1980, θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο ένα ειδικό αφιέρωμα π.χ. στο ηλεκτρονικό βιβλίο ή στις ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες. Εννοείται, βεβαίως, ότι όλα αυτά πρέπει να συνδυαστούν με το κατάλληλο μάρκετινγκ που θα πείσει τόσο τους φανατικούς όσο και τους περιστασιακούς βιβλιόφιλους ότι κάτι αλλάζει. Το ξέρω ότι όλα αυτά απαιτούν χρήμα, το οποίο είναι δυσεύρετο στις μέρες μας και στον εκδοτικό, όπως και σε τόσους άλλους κλάδους – ωστόσο πιστεύω ότι τα ανταποδοτικά οφέλη μπορούν να καταστήσουν, τελικά, επικερδή μια τέτοια επένδυση.
Χ.Α.