Τα σακιά (Ιωάννα Καρυστιάνη)

18.11.2010

Ο λαός λέει ότι ο καθείς κουβαλάει τον σταυρό του, ή το σακί του, για να ευθυγραμμιστούμε με τον τίτλο του νέου μυθιστορήματος της Ι. Καρυστιάνη, μιας κατά την άποψή μας αριστουργηματικής μυθοπλαστικής σύνθεσης, τόσο σε επίπεδο γλωσσικών επιλογών όσο και σε επίπεδο σκιαγράφησης των μετεχόντων χαρακτήρων. Μιας σύνθεσης που ερείδεται θεματικά πάνω στον βασικό εξελικτικό άξονα της ανθρώπινης ζωής (επίδραση βιωμάτων παιδικών χρόνων, περιβαλλοντικές συνθήκες και αξιακό σύστημα, σχολική εκπαίδευση, προσωπικές-επαγγελματικές φιλοδοξίες, όψεις και τροχιές της φοιτητικής ζωής, σχεσιακό σύστημα με ταξική ταυτότητα, σύναψη γάμου, βιοπορισμός, τεκνοποιία, φθορά των σχέσεων, ανατροφή του απογόνου, εξέλιξη της δικής του ζωής και ανάπτυξη της δικής του προσωπικότητας, αλληλεπιδράσεις μεταξύ γονέων και τέκνων, θάνατος του γονέα, ψυχοπαθολογικές επιπτώσεις της απώλειας του γονέα, έλλειμμα αγάπης εντός του οίκου, καθυστερημένη και ανορθόδοξη ανάπτυξη του Εγώ, προβολή των αντιφάσεων του κόσμου στην ψυχική περιοχή του νέου ατόμου, στρεβλές συμπεριφορές και εξωτερικές εκδηλώσεις του "προβληματικού" υποκειμένου-τέκνου με ποινικές συνέπειες [πράξεις κολάσιμες], κοινωνικός στιγματισμός φυσικού και ηθικού αυτουργού, διά βίου ενοχοποίηση των φορέων της αγωγής και ειδικώς της οικογένειας, κι όλα αυτά ένα επαχθές σακί που πρέπει κανείς να το κουβαλά ως τον δικό του βιολογικό θάνατο ή τον θάνατο του τέκνου του).
Πίσω από όλα τα ανωτέρω, κρύβεται η πλοκή μιας σπαραξικάρδιας ιστορίας, όπου η τάλαινα μάνα με το διαρκές ενοχικό σύνδρομο, μετά τον θάνατο του ανδρός της αποφασίζει να καταδώσει στις Αρχές τον μοναδικό της (προβληματικό) υιό όταν πλέον πείθεται ότι αυτός έχει διαπράξει τρεις πράξεις βιασμού, εκ των οποίων μία έχει οδηγήσει στον στραγγαλισμό ενός αθώου κοριτσιού. Το μυθιστόρημα ξεκινά λίγες μέρες πριν από την έναρξη της χορηγούμενης (πρώτης) 5θήμερης άδειας στον ισοβίτη πλέον γιο, και η μάνα οργανώνει σχέδιο ψυχικής αναπτέρωσης του καταβεβλημένου υιού, ειδικά μέσω της κατεύθυνσής του προς ένα "σωτήριο ενδιαφέρον", προκειμένου αυτός να στρέψει έν τινι βαθμώ τη σκέψη του και την ψυχή του μακριά από τη ζοφερή επίγνωση των υπ' αυτού πεπραγμένων. Η μάνα (Βιβή) οργανώνει εκδρομή στη φύση και στις αρχαιότητες (Φωκίδα - Δελφοί) ώστε να ξυπνήσει στο γιο-ανθρώπινο ράκος (Λίνο) το ενδιαφέρον για τις εκεί αρχαιότητες, παίζοντας μάλιστα και τον ρόλο του σοφού ξεναγού.
Παρά το φρούδον και μάταιον του εγχειρήματος, οι δυο πρωταγωνιστές του έργου (μάνα - γιος) βρίσκουν την ευκαιρία να συνυπάρξουν, να σταθούν ο ένας απέναντι στον άλλον, να αποκαλύψουν μυστικά (ειδικώς η μητέρα εκείνο το κορυφαίο της ''προδοσίας''/σύλληψης του υιού, η οποία έγινε με συνεννόηση της μητρός με τις αστυνομικές αρχές), να (ξανα)καταπιούν δηλητηριώδεις νύξεις και θύμησες για το παρελθόν, και παρά την επίμονη θανατερή σιωπή που τους κυκλώνει και στην οποία συμβάλλει κατά πλειοψηφία ο γιος (σημ.: σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους το περνούν μέσα σε μια άρρωστη αλύτρωτη σιωπή και σε μια στέρεη εν τω βάθει μοναξιά) γεύονται, σαν εν εξαιρέσει, και μία φωτεινή στιγμή που τους τυφλώνει ψυχικά σαν φευγαλέο θαύμα: κάνουν από κοινού ένα μπάνιο στη θάλασσα, μετά 10 χρόνια αποχωρισμού λόγω της φυλάκισης, ξεχνώντας για λίγο τους σισσύφειους ογκόλιθους της "αμαρτίας" τους, της συνευθύνης τους, της ενοχής τους.
Το "ποίος πταίει;" είναι το κυρίαρχο ερώτημα που μαστιγώνει τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, το "ποίος πταίει για την παραβατική συμπεριφορά ενός 20χρονου βιαστή", που διά της πράξης του φυλακίζει την μόνη συνοδό του, την τραγική μητέρα του, στην κολασμένη ειρκτή των τύψεων, για πράξεις και παραλείψεις της, που ανάγονται βέβαια, εάν μελετήσει κανείς το υπόστρωμα της υπόθεσης, στο απώτατο παρελθόν ενοχοποιώντας ουσιαστικά τους "ανιόντες" της και γενικώς τις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής τους, τα ''κοινά νομίσματα'' με τα οποία μάθανε να ανταλλάσσουν σκέψεις και συναισθήματα.
Εάν, με άλλα λόγια, έχεις μεγαλώσει δίχως την χρειαζούμενη αγάπη, σχεδόν ως παραγκωνισμένο παιδί, στο περιθώριο της δράσης "των μεγάλων", νοσηρώς "ήσυχα", πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να μεταφέρεις, ασυνείδητα, το ίδιο πλαίσιο αγωγής και στους δικούς σου απογόνους; Εάν ο βιασμός είναι η βόμβα που εκρήγνυται, τα συνθετικά "υλικά" της ξεπερνούν τον δράστη και αρχινούν να υπάρχουν από το βαθύ παρελθόν. Ο νόμος της σιωπής συνορεύει με την παραίσθηση, την τρέλα, την ψυχική ανωμαλία, την αδυναμία έκφρασης των θετικών φυσικών προδιαθέσεων. Ο Λίνος μεγάλωσε με μιαν εντολή πάνω από τ' αυτιά του: "κάνε ησυχία". Κατέληξε δραπέτης του οίκου, που για να ικανοποιήσει τις βιολογικές του ορμές, ενδόμυχα και για να ''τιμωρήσει" τους γονείς του, οδηγήθηκε στον βιασμό και δι' αυτού στην αυτοκαταστροφή και ετεροκαταστροφή.
Η Καρυστιάνη συνθέτει αριστουργηματικά παράγραφο προς παράγραφο όλη την ιστορία, ξεκινώντας από το παρόν και διαμέσου μιας μεγάλης ''αναδρομής'', σε αυτό επιστρέφοντας. Χρησιμοποιώντας εκπληκτικά την αφηγηματική τεχνική του ζωντανού πλάγιου λόγου, μέσα σε ένα τρεχούμενο κάθε φορά ασύνδετο, φτιάχνει μια γλώσσα-τραγουδιστή οιμωγή, κυκλώνει το θέμα ψυχογραφικά από όλες τις πλευρές, ζωντανεύει τους χαρακτήρες, σαν να πρόκειται για πρόσωπα που η ίδια πραγματικώς γνώρισε, τόσο ζωντανά σαν να πρόκειται για ευθεία μεταφορά σκηνών και προσώπων του δικού της περιβάλλοντος. Φώτης ο αριστερός θανών πατήρ, Βιβή η τάλαινα μάνα και Λίνος ο αυτιστικών ξεσπασμάτων υιός είναι η τριάδα των τραγικών πρωταγωνιστών.
Ένα βιβλίο για όλους τους γονείς που δεν έχουν ακόμη δει την ''κατάληξη'' των τέκνων τους, για όλους τους γονείς που τους έλαχε μια κακή μοίρα και μια οδυνηρή ''κατάληξη", για το αξεπέραστο πρόβλημα της ενοχής που μαστιγώνει κάθε γονέα που επιβλέπει και καθοδηγεί τα τέκνα του και δεν παραλείπει να ελέγχει τη συνείδησή του και να αυτοκρίνεται, και καθ' οδόν και εκ των υστέρων.

Εύγε!

Π.Χ.