Παπαδιαμαντική Ελλάς

Τις τελευταίες μέρες, μέσα από ηρωικά διαλείμματα χρόνου, τα οποία διασώζω είτε παραιτούμενος από παραδεδομένες υποχρεώσεις είτε διά οικογενειακού πραξικοπήματος, μεταβαίνω στην αλλοτινή Σκιάθο.
Πολλή χαρά μού έχει δώσει αυτό το ταξίδι. Ζω την Ελλάδα του τέλους του 19ου αιώνα, με γραφικές τοποθεσίες, ανυπέρβλητους βράχους, ερημικά εξωκκλήσια, λησμονημένα ήθη - αλλά και με αεικίνητους αιπόλους, ηθικόφρονες χήρες παπαδιές, λεβεντόκορμους ιερείς, απόκοτους ναυτικούς με τα ρυτιδωμένα υποκάμισά τους.
Αυτές οι λεγόμενες ΄΄ηθογραφίες΄΄, ανεξάντλητες κι αν είναι, ζωηράν εντύπωσιν μου προκαλούν. Και λέω μέσα μου στ' αλήθεια: Μα πού ζούσα όλον αυτόν τον καιρό; Υπήρχε τέτοιος φυσικός παράδεισος και τον αγνοούσα; Μιλιόταν κάποτε τόσο μαγευτικά η ελληνική γλώσσα, ώστε να καταπίνεις μπουκιά μπουκιά κάθε λέξη της, να συγκινείσαι από κάθε αρμό και λεξίδιόν της, να γλυκαίνεσαι από τους συνδυασμούς και τις αντηχήσεις σπανίων πια και μη χρησιμοποιουμένων επιθέτων;



(Όταν επί παραδείγματι έφθασα στην περίφημον γλωσσικήν τοποθεσίαν που επιλέγεται ΄΄Η Μαυρομαντηλού΄΄, να τι συνήντησα γι' αυτήν τη σωτήριον σκόπελον, που ίσταται σαν σύμβολον αγέρωχον και περιβρεχόμενον: ...μόνη η Μαυρομαντηλού, η λιθίνη ψυχή, η ασφριγής και ανέραστος κόρη, η οστρεοκόλλητος και κογχυλόφθαλμος νύμφη, η άστρωτος και χαλικόσπαρτος ευνή, η απείρανδρος χήρα, η απενθής μελανείμων, μόνη αύτη έδωκεν άσυλον εις τον γηραιόν βασανισμένον ναύτην... κ.λπ. Τέτοια πανδαισία επιθέτων και υμνητικών κατά τινα τρόπον προσδιορισμών είχα να ακούσω από τον Αύγουστο, τον 15αύγουστο, από την ημέρα της Παναγίας.)

Αλλά και η θάλασσα, πόσες πολλές γλώσσες ομιλεί, όταν οι συστροφές, οι κυκλοθυμίες, οι παλινδρομήσεις, οι ιδιοτροπίες, οι εμμονές, οι επαναλήψεις, οι αλλοφροσύνες των κυμάτων ζωγραφίζουν με μύρια χρώματα την ψυχή του απλού επισκέπτη; Άπειρα τα γλωσσικά παραδείγματα και τα νοητικά ταξίδια, αλλά καλύτερα η ποιητική φαντασία ας πλάσει και τις λέξεις και τις εικόνες.

Κι ενώ είμαι αφοσιωμένος σε αυτό το ταξίδι μέσα από περιπέτειες και ανθρώπινες αγωνίες, όλο και κάτι θα έλθει για να με διακόψει και να με επαναφέρει στην κυριαρχούσα εφ' όλων των επιπέδων μιντιακή Ελλάδα του σήμερα, όπου όλη η γλώσσα είναι οι λέξεις επιδόματα, αποδείξεις, προγράμματα, δάνεια κ.λπ. Αφήστε ρε τους ανθρώπους να ζήσουν, κοντεύω να ξεσπάσω. Να καβαλικέψουν τον δύσμοιρο αυτόν 20ό αιώνα και να βρεθούν σε αυτές τις ωραιότατες, αλησμόνητες, φυσικότατες ελληνικές - ελληνικότατες ακρογιαλιές, για να ακούσουν αυτή την άλλη γλώσσα της φύσης και των ανθρώπων.
Ποιος έχει υποτάξει τη ζωή μας στους βασιλικούς κανόνες των χαρτοβασιλείων και των κρατικών ενισχύσεων, τη στιγμή που αυτή είναι τόσο υψηλή και ανώτερη όλων ως Ιδέα, ώστε να ίπταται πάνω από μύριους συμβιωτικούς και διεκπεραιωτικούς κανόνες;
Και ποια κρατική ενίσχυση, σύνταξη ή υλική επικουρία έθρεψε όλο αυτόν τον ελληνικό κόσμο των νησιών του 19ου αιώνα που έφτιαξε αμφιθεατρικούς οικισμούς, πάλεψε μόνος με την πέτρα και το θαλασσινό νερό, θαλασσοπνίχτηκε κι ο ίδιος σε πολλές περιπτώσεις, έστησε του Θεού φάρους και εκκλησίες, έβοσκε τας αίγας και τα κτήνη της γης, για να μεταδώσει ή να κληροδοτήσει σε πολλές γενεές απογόνων του αυτό το πρώτο πυρ της ζωής, τους όρους μιας στοιχειώδους επιβίωσης και ολιγαρκούς ευτυχίας;
Οπότε η επιστροφή στο παρόν, η παύσις του ταξιδίου, η πολιορκία εν μέσω ανοιχτών οθονών και ραδιοφώνων των δυσάρεστων και ανιαρών συνθημάτων και ζητημάτων, δεν είναι ψεύδος ότι μου προκαλεί ένα αίσθημα προδοσίας και εγκατάλειψης όλων αυτών των υπέροχων μορφωμάτων ζωής, εκεί στις ράχες ή στις ρίζες άλλων αιώνων. Με αυτά τα μορφώματα φτάσαμε ως εδώ, μόνο που ξεχνούμε να τα ευγνωμονούμε. Τα καταπίνει η θάλασσα, που ρέει μέσα μας...

Πού να τα φανταζόταν όλα όσα επακολούθησαν επί τόσες δεκαετίες ο ΄΄θείος΄΄ Παπαδιαμάντης. Και άλλαξαν τον χάρτη της χώρας, το ποιόν της γλώσσας, τον χαρακτήρα της φύσης, τις κλίσεις του νοός (προς το ράδιον και πονηρόν πολλάκις).

Τότε υπήρξαν ο αιπόλος και ο ιερεύς ως ξεχωριστές υποστάσεις, σήμερα περνά ο παπάς κι ένα αύθαδες παιδάριον, συνδυάζοντας αναρμόστως τις δύο ιδιότητες, ψιθυρίζει από μέσα του ΄΄ρε, φάε έναν τραγό-παπα΄΄. Και γελά με το κατόρθωμα της γλώσσας.
Π.Χρ.