Περί βιβλίων παρουσιάσεων - μια επιστολή προς τον ΄΄Κέδρο΄΄

27.1.2010

ΠΡΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ, ΟΔΟΣ ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ, ΑΘΗΝΑ

ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Από τις 3 παρουσιάσεις στις οποίες παρευρέθην το τελευταίο τρίμηνο, σαφώς η πιο ΄΄ζεστή΄΄ ήταν εκείνη για τη νουβέλα του κυρίου Μένη. Παρά την έτοιμη συνταγή (Ραυτόπουλος ρωτάει, ο Μένης απαντάει), η ατμόσφαιρα γλυκάθηκε από τη συμμετοχή του κοινού, στο οποίο μάλιστα παρευρίσκονταν και γνωστοί συγγραφείς, κριτικοί κ.λπ. Μοναδική παραφωνία της βραδιάς τα σχόλια-ψίθυροι ενός γνωστού συγγραφέα και κριτκού (Μ.Π.) ο οποίος αγενώς, την ώρα που μιλούσε εγκωμιαστικά μια κυρία από το πλήθος, τον άκουσα (καθόμουν μία σειρά πιο μπροστά από αυτόν) να λέει: ΄΄τι βλακείες λέει αυτή΄΄. Τέτοια ανάρμοστη συμπεριφορά συνέλαβα και προ ετών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Βραδιά 6 Ελλήνων συγγραφέων) όταν μάλιστα ομιλούσε ο αγαπητός σ' εμέ κύριος Μένης, από γνωστό ποιητή και εκδότη περιοδικού (Ν.Σ.). Είναι δυνατόν, λέω μέσα μου, να σχολιάζει κανείς σε τέτοια ένταση ήχου ώστε να τον ακούνε οι μπροστινοί του ή οι διπλανοί του; τι ακριβώς είναι αυτό το σχόλιο; εμπάθεια ή επίδειξη εξυπνάδας; Αν, κύριε, δεν συμφωνείς με ό,τι ακούς, κάνε το σχόλιό σου ευγενικά στο τέλος. Βιβλιοφιλικός πολιτισμός, που λέμε.



Δεύτερη στη λίστα της κριτικής μου τοποθετώ την παρουσίαση για το νέο βιβλίο του Ν. Δαββέτα. Εκεί, όπως είπε και ο συγγραφέας, έλαμψε διά της απουσίας του ο κος Σ. Ζουμπουλάκης, που πολύ θαυμαστά καθοδήγησε μια δική μας ΄΄μικρή΄΄ συνάντηση αργότερα, στο Εβραϊκό Μουσείο. Ο Τέλλογλου και ο Ναρ καλά μίλησαν, όπως και ορισμένοι από το πλήθος. Την κατεύθυνση της κουβέντας χάλασε μια Σημίταινα (ας την πω έτσι) που ήθελε να πει τον πόνο της για την αντισημιτική συμπεριφορά πολλών Ελλήνων και μάλιστα εκπροσώπων των ΜΜΕ. Ο συγγραφέας δίστασε να ανοιχθεί ενώπιον του κοινού και η συμμετοχή του ήταν υποτονική. Ωστόσο, πρέπει να γνωρίζουν ορισμένοι ότι ο κόσμος σε μια παρουσίαση κατεξοχήν προσέρχεται για να ακούσει, να γευθεί, να απολαύσει τον συγγραφέα. Εάν εκείνος, που τα γνωρίζει όλα περί της έκδοσης, σιωπά, το κινούν αίτιον της παρουσίας του κοινού σβήνει. Και μάλιστα ενός κοινού ΄΄ταλαιπωρημένου΄΄ μέσα στη χαώδη πόλη, το οποίο μπορεί να έχει παρκάρει το ΙΧ του ακόμη και παρατύπως, το οποίο μπορεί να έχει έλθει από μακριά, από βόρεια ή νότια προάστια, το οποίο θέλει να διασταυρώσει απόψεις, να συμφωνήσει, να κονταροχτυπηθεί, να αγαπήσει, να γνωρίσει άλλους, να κλείσει την αυλαία ειρηνικά. Ο συγγραφέας πρέπει να είναι σε μια παρουσίαση ο βασικός συντελεστής της επιτυχίας της, να εξηγεί στους αδαείς, να αποκαλύπτει στους ΄΄διαβασμένους΄΄΄, να τα λέει λιανά, ώστε να αγκαλιάζει όλο το κοινό, στο οποίο μπορεί να παρευρίσκονται και παιδιά, γυναικόπαιδα, οικογένειες κ.λπ. Η παρουσίαση βέβαια δεν είναι διδασκαλία, αλλά πρέπει να είναι συντροφιά και ένωση: τότε μόνο θα πειστεί με την ψυχή του ο καθείς να αγοράσει το βιβλίο, όχι για να φανεί ότι το αγόρασε, αλλά γιατί ερέθισε το ενδιαφέρον του ο λόγος του συγγραφέα πρωτευόντως και των κριτικών, δημοσιογράφων δευτερευόντως. Οι οποίοι καλόν είναι να μην υμνούν μόνο ένα βιβλίο, γιατί τότε δεν είναι κριτική, είναι κάτι σαν επικήδειος λόγος (Ήσουν πάντοτε ευγενικός με τους ανθρώπους, καλόψυχος, γενναιόδωρος... Κλαψ κλαψ... Σε έχασα για πάντα αντρούλη μου κ.λπ.). Κανένα βιβλίο δεν είναι τέλειο. Οπότε για να είναι αληθινή η διαβούλευση (ας το πω και λίγο πασοκικά) και όχι στημένη ή προκατασκευασμένη ή μονόπλευρη, καλόν είναι να υποδεικνύονται (και από το κοινό, που συνήθως ντρέπεται να ψέξει και μόνο κολακεύει) και τα μειονεκτήματα που εντοπίστηκαν κατά την πρόσληψη, με τα όποια υποκειμενικά κριτήρια του καθενός. ΠΟΛΛΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΒΑΡΙΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΚΑΛΑ ΛΟΓΙΑ, ΘΕΛΟΥΝ, ΟΠΩΣ ΜΟΥ ΛΕΝΕ, ΚΑΙ ΝΤΟΜΠΡΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΨΕΓΑΔΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥΣ.

Τέλος, άνοστη ήταν και η χθεσινή παρουσίαση, για το βιβλίο του φίλου Γιώργου Βέη, τον οποίον εκτιμώ εξίσου με τους προαναφερθέντες. Το κωμικό του πράγματος χθες ήταν ότι το βιβλίο, που είναι ΄΄βαρύ΄΄ ως ταξιδιωτικό δοκίμιο, ήθελε εύκολες κουβέντες, να σπάσουν τον ξύλινο λόγο των κριτικών, να ακούσει και να μάθει ο κόσμος από πρώτο χέρι, ο οποίος κατέκλυσε τη Στοά του Βιβλίου. Αντ' αυτού ό,τι ακούστηκε από τις αξιόλογες για καταχώριση σε έγκριτα περιοδικά αλλά ακατάλληλες για να ζεστάνουν το κοινό μιας παρουσίασης κριτικούς ήταν μια ακατάσχετη θεωρητικολογία, με ελάχιστα παραδείγματα από το ψαχνό του βιβλίου, και με πολλές επικαλύψεις (αυτό περί των λογοτεχνικών ειδών και του κράματος των ειδών που συνιστά το βιβλίο του Γιώργου Βέη το ανέφεραν, π.χ., και οι τρεις). Έτσι περιμέναμε τον συγγραφέα να ζεστάνει το πλήθος. Όταν όμως έφτασε η σειρά του, ευγενικά μνημόνευσε τους συντελεστές του βιβλίου (σημ.: με 2-3 μόνο τυπογραφικά λάθη, άριστη η διόρθωση του Μπράτσου), ευχαρίστησε το πλήθος για την παρουσία του και... και... έκλεισε την αυλαία. Και λόγω χρόνου (ο χώρος είχε διατεθεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα). Εντωμεταξύ το κεφάλι των γερόντων που είχαν κατακλύσει την αίθουσα είχε γίνει καζάνι. Ένας αξιοσέβαστος κύριος της α΄ σειράς έκλεινε τα μάτια του στις χειμαρρώδεις καταβάσεις των 3 κριτικών. Οι άλλοι παγωμένοι και ανέκφραστοι. Η δε Αννίτα Δεκαβάλλα, που ομιλεί κάπως γελαστά, ομιλεί και νομίζεις ότι είναι έτοιμη να γελάσει (σύμπτωση ότι την είδα και στην εκπομπή του Τσίμα Έρευνα λίγες ώρες αργότερα στην ΤιΒι να ομιλεί για την πλατεία των Εξαρχείων και για τη φύτευση ενός πλατάνου στο γνωστό παρκάκι της Ζωοδόχου Πηγής, που ήταν πριν πάρκινγκ), απήγγελλε με μια ακατάλληλη φυσικότητα και ρέοντα λόγο το κείμενο, παρά τη στριφνότητά του, τον υψηλό διανοητικό του πλούτο και τις αντιξοότητες ύφους που προβάλλει. Έφυγα με μιαν άλλη Αννίτα (τη δική μας Καρανάσου) με μιαν απίστευτη ζαλάδα (πρώτη φορά μού συμβαίνει σε παρουσίαση) και ένιωσα ότι, χωρίς να ευθύνονται κατά βάθος όσοι μετείχαν στη χθεσινή παρουσίαση και την οργάνωσαν ή ήταν μέλη του σώματος των οργανωτών/ομιλητών, ήταν ένα... τίποτα, μια έρημος της υποσαχάριας Αφρικής. Κανείς από τους παρευρισκομένους δεν μίλησε, ο συγγραφέας δεν έκανε έστω μια μικρή πρωτοπρόσωπη εξομολογητική αναφορά στο συνονθύλευμα των εμπειριών που καταγράφονται στο βιβλίο, ενώ όσοι δεν είχαν διαβάσει το βιβλίο, καλά, δεν το συζητάω, πρέπει να ίπταντο καθ' όλη την ώρα της παρουσίασης σε έναν άλλον πλανήτη, ή σε μιαν άλλη μακρινή ήπειρο.



Γύρισα σπίτι με κατεβασμένο το κεφάλι, όλο νεύρα. Τα παιδιά κοιμόντουσαν, η γυναίκα μου στον προθάλαμο της ενυπνίου ναρκώσεως. Μαλάκα, άκουσα μέσα μου τα λόγια της μάνας μου, αντί να κάθεσαι με την οικογένειά σου, τραβάς στα λογοτεχνικά, που δεν σου δίνουν τίποτε, με συγγραφείς που τους δεξιώνεις τη μια και την επομένη γίνονται καπνός...



Μπορεί άραγε μια κακή παρουσίαση να σε αποτρέψει από το να αγοράσεις ένα βιβλίο;


Όχι, αυτά τα δύο είναι ανεξάρτητα, λέω εγώ.

Κι όμως, ελέω συμπεριφορισμού, πολλοί κάνουν τον συνειρμό και αποτρέπονται.



Προσοχή λοιπόν από δω και στο εξής.

Και ευχαριστώ έστω και για το ΄΄ολίγον΄΄ του πράγματος.



Μετά τιμής και πάσης ειλικρινείας



Ο αναγνώστης σου



Πέτρος Χριστοφιλίδης

(για αντιρρήσεις, ενστάσεις, διαφωνίες: 210-7513122, 6948-008719)