΄΄Από το Τόκιο στο Χαρτούμ΄΄

Το νέο βιβλίο του Γ. Βέη ανταποκρίθηκε στην υπόθεση ύφους και ατμόσφαιρας (που θα μπορούσε να συγκροτήσει κανείς με την ανάμνηση των προηγούμενων βιβλίων του) καθώς και στις όποιες αναγνωστικές προσδοκίες. Ο Βέης κατόπιν της έκδοσης του πρώτου του περί Ανατολής βιβλίου (Ασία Ασία), με την ενθάρρυνση του Αντώνη Φωστιέρη, είδε ότι υπάρχει ένα τεράστιο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία σε βιβλία που είναι λίγο από όλα: δηλαδή που θυμίζουν ημερολόγιο, με πρωτοπρόσωπη αφήγηση, καθώς όλα φιλτράρονται από το πνευματικό δίχτυ του συγγραφέα, που σε πολλά σημεία τους είναι ποίηση, με ισχυρές δόσεις φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας και ψυχολογίας, και συγχρόνως δεν αφήνουν από τα μάτια τους το προς διερεύνηση τοπίο και τους ανθρώπους που το εκπροσωπούν. Ένα κοντολογίς ταξιδιωτικό ημερολόγιο με τη σφραγίδα του δημιουργού του. Η καινοτομία του Βέη είναι η σύνδεση που κάνει της εξωτερικής πραγματικότητας και του εμπειρικού του αποθέματος με μύρια αποσπάσματα από λογοτεχνικά βιβλία και επιστημονικά εγχειρίδια.
Οι γέφυρες αυτές υποκρύπτουν την τήρηση και επαύξηση ενός ογκώδους βιβλιογραφικού αρχείου, με πολλές επιμέρους θεματικές κατηγορίες και υποκατηγορίες. Εάν για παράδειγμα, το θέμα μου είναι οι ΄΄γιαπωνέζικοι κήποι΄΄, ανοίγω το αρχείο μου στην έννοια-κατηγορία ΄΄Κήποι΄΄ και μεταβαίνω στην υποκατηγορία ΄΄γιαπωνέζικοι κήποι΄΄, όπου βρίσκω τις σχετικές παραπομπές ή και τα αποσπάσματα που χρησιμοποιώντας τα ως οδηγό τα ταιριάζω με τις εικόνες της εξωτερικής πραγματικότητας που συλλέγω. Μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί με πόσον κόπο μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο τρόπος σύνδεσης. Απαιτείται συνεχής περιήγηση, ατέρμονη παρατήρηση, ΄΄άνοιγμα΄΄ προς την όποια ετερότητα χωρίς φόβο και δισταγμό, επικοινωνία με γνώστες και μυημένους, ντόπιους και αλλοδαπούς, άσκηση του βλέμματος και του πνεύματος, μοναχικό διάβασμα, ασκητική συγκέντρωση, υψηλό διανοητισμό, δούλεμα της γλώσσας και επεξεργασία ύφους. Το κόστος σε χρόνο, σε κόπο και σε χρήμα είναι πολύ υψηλό. Ο συγγραφέας ΄΄θυσιάζεται΄΄ προκειμένου να μείνει πιστός και συνεπής σε αυτή την προσφορά του και να διατηρήσει τα οφέλη της καινοτομίας του. Είναι σπουδαίο ότι εκμεταλλεύεται την πολύχρονη παρουσία του σε χώρες του εξωτερικού για να συνθέσει (διότι για σύνθεση πρόκειται) υψηλές πνευματικές (προς ανάγνωση) εμπειρίες. Μπροστά σε αυτή την προσφορά, ο αδαής αναγνώστης βρίσκεται σε θέση άμυνας και αδυναμίας. Δύναται μόνο να φανταστεί τι είδε και τι ένιωσε ο ακούραστος παρατηρητής. Αλλά εκτός από τα σημαινόμενα, και τα σημαίνοντα τού στέκονται εμπόδιο. Δεν είναι μόνο η άγνωστη για αυτόν οργάνωση της κοινωνικής πραγματικότητας, σε χώρες μακρινές, με τελείως διαφορετικούς πολιτισμικούς κώδικες και ήθη, δεν είναι μόνο οι αβίωτες για αυτόν εμπειρίες του αφηγητή (πώς να καταλάβεις κάτι, αν δεν έχεις βρεθεί ποτέ στους τόπους της ακάματης παρατήρησης;), δεν είναι μόνο η άγνοια πολλών από τα εγχειρίδια και συγγράμματα στα οποία παραπέμπει ο αφηγητής, είναι εκτός των παραπάνω και το εμπόδιο της γλώσσας. Μιας γλώσσας που από την πρώτη στιγμή δεικνύει ότι ο αφηγητής δεν χαρίζει στον αναγνώστη έτοιμες αλήθειες, διότι ο αφηγητής σε κανένα σημείο δεν κομπάζει με την αλαζονεία της ασφαλούς και απόλυτης γνώσης· μπροστά στους μεγάλους γρίφους και στα μυστικά της ετερότητας, ενώπιον των λαβυρίνθων της ασιατικής ή άλλης σκέψης, ο Βέης δεν ερμημεύει, προσπαθεί να ερμηνεύσει. Δηλαδή τα βιβλία είναι ερευνητικές δοκιμές απόκρυφων αληθειών της Ανατολής, συλλογή ερευνητικών υποθέσεων του αφηγητή, με τη βοήθεια άλλων παρελθόντων ταξιδιωτών, περιηγητών, συγγραφέων, δημοσιογράφων, ποιητών, ξενιτεμένων, πλανήτων, όπως πλάνητες βέβαια είναι και οι πρέσβεις μας στον κόσμο. Ο Βέης δεν στέκεται στο ΄΄τι΄΄, επιζητεί να πλησιάσει το ΄΄γιατί΄΄. Η γλώσσα έχει τα τείχη της, έχει και και τα ξέφωτά της. Κάπου κάπου ο Βέης μαλακώνει, χαμηλώνει και ακουμπά στον ώμο τον αναγνώστη (στο βιβλίο αυτό, σε 4-5 περιπτώσεις απευθύνεται στον αναγνώστη με την κλητική ΄΄(ω), αναγνώστη΄΄, από την εσωτερική ανάγκη του αφηγητή να μπάσει τον αδαή αναγνώστη στα τροπικά ή άλλα νερά της αφήγησης). Νομίζω ότι τα βιβλία του Βέη απευθύνονται σε ένα ΄΄ειδικό κοινό΄΄, που έχει την υπομονή να αποκωδικοποιήσει πρώτα τον συγγραφέα και σε δεύτερο χρόνο τα δεδομένα της ασιατικής, αφρικανικής ή άλλης πραγματικότητας. Δίχως υπομονή, ο αναγνώστης θα αποχαιρετήσει γρήγορα την αφήγηση και θα σταθεί στις όχθες του ποταμού της. Άρα, στην περίπτωση αυτή, συμβαίνει να έχουμε μια αμφίδρομη άσκηση: άσκηση ύφους από τον συγγραφέα, άσκηση νοητής αναπαράστασης και κατανόησης από τον αναγνώστη. Νομίζω ότι στο εν λόγω βιβλίο το β΄ μέρος είναι πιο κοντά στις αντιληπτικές ικανότητες του μέσου αναγνώστη, που ζωγραφίζει μέσα του την ένωση των 2 Νείλων, το χορό των μουσουλμάνων δίπλα στους τάφους, τον αποκεφαλισμό των θυσιασμένων καμηλών στα εγκαίνια μιας γέφυρας. Στο α΄ μέρος χαρίζονται επίσης μνημειώδεις εικόνες, αλλά το Ζεν, ο Βουδισμός και γενικά η Ασιατική φιλοσοφία (στοιχεία ξένα και άγνωστα στους πολλούς χριστιανούς της θαλασσοδαρμένης και εν μέσω πολλών προβλημάτων ταυτότητας ευρισκομένης Ελλάδος) στήνουν ένα υψηλό παραπέτασμα ομίχλης, θολώνοντας τις αισθήσεις του αναγνώστη.
Μεταξύ των 2 μερών  (Τζαπάν - Καμερούν/Σουδάν) υπάρχουν γέφυρες και συνδετικά στοιχεία, π.χ. η φιλοσοφία του καθρέφτη σε συνδυασμό με τον Νείλο ως Καθρέφτη-Θεό κ.λπ.
Μία συνταγή προτείνω για όσους θέλουν να ταξιδέψουν στις θάλασσες αυτών των αφηγήσεων: υπομονή, βαθιές ανάσες και αργός ρυθμός, ώστε να καταπίνονται οι λέξεις σαν μικρές μπουκιές, και βέβαια σημειώσεις περιθωρίου, υπότιτλοι κ.λπ.

Αυτά ως μικρός πρόλογος. Αναμένω τη σημερινή παρουσίαση (26.1.2010) με την περιέργεια τού πώς θα σταθούν απέναντι σε όλα αυτά οι ομιλήτριες. Η δημόσια κριτική πρέπει να βλέπει με καθαρότητα και με ειλικρίνεια τα πράγματα, χωρίς την παρενδυσία των ονάγκατα ή τις καλλωπιστικές επιστρώσεις στο πρόσωπο της γκέισας.
Π.Χρ.