Το νέο μουσείο της Ακρόπολης

18-9-2009

 

Ως απόρροια ανάγνωσης ορισμένων δημοσιευμάτων (βλ. ΄΄Ε΄΄) περί της αισθητικής ποιότητας του νέου Μουσείου Ακροπόλεως και των παρακείμενων κτισμάτων, καταθέτω ορισμένες παρατηρήσεις:

 

1) Στην πράξη συγκρίνουν τα κάλλη τους τρεις οντότητες: η Ακρόπολη, το Μουσείο για την Ακρόπολη και τα κτίσματα γύρω από το Μουσείο για την Ακρόπολη.

 

2) Σε αυτήν την άνιση σύγκριση (όπου η υπεροχή της Ακροπόλεως επιβεβαιώνεται από πολλές επόψεις), μοιάζει να παραβάλλονται δημιουργήματα τριών διαφορετικών ιστορικών περιόδων: κλασική αρχαιότητα, μεταπόλεμος, 21ος αιώνας.

 

3) Η συνύπαρξη των τριών οντοτήτων μοιάζει να αποτελεί κέρδος ή αντίθετα να ζημιώνει ορισμένες από αυτές τις οντότητες. Έτσι, η Ακρόπολη σίγουρα θα φαινόταν πιο όμορφη χωρίς την ακαλαισθησία των περισσοτέρων εκ των γειτονικών της κτισμάτων, αυτών δηλαδή που περιβάλλουν το Μουσείο για την Ακρόπολη. Επίσης, εάν ΄΄αναμετριόταν΄΄ σε μια υποθετική μοναχική αναμέτρηση η Ακρόπολη και ο ΄΄δορυφόρος΄΄ της, δηλαδή το Μουσείο (ας υποθέσουμε ότι κανένα κτίσμα δεν στεκόταν δίπλα τους), θα φαινόταν πόσο αταίριαστο αρχιτεκτονικά είναι το Μουσείο ως προς το μνημείο που προβάλλει, δηλαδή οι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί της Ακροπόλεως δεν σχετίζονται με τους μοντέρνους ρυθμούς του ΄΄ακολούθου΄΄ της (πόσο όμορφο θα ήταν άραγε ένα μουσείο με αρχαιοελληνική όψη, με κίονες ιωνικού ρυθμού κ.λπ.!). Προφανώς, το Μουσείο έχει αξία όσο βλέπει το μνημείο, δηλαδή το Μουσείο προφανώς κερδίζει ενώ το μνημείο χάνει από το έτερον ήμισύ του. Από την άλλη πλευρά, οι πολυκατοικίες είναι σίγουρο ότι κερδίζουν σε κάθε περίπτωση καθώς γειτνιάζουν σε μνημείο και μουσείο, την ίδια ώρα που αυτά τα δύο χάνουν από την παρουσία τους.

 

4) Η ιστορικότητα κάθε οντότητας είναι επιβεβαιωμένη. Ακόμα και οι πολυκατοικίες θα έγραφαν κι αυτές τη δική τους (μικρή) ιστορία, όπως βέβαια και οι ένοικοί τους. Μα στ' αλήθεια ποιο είναι το ζήτημα εδώ; Η ομορφιά ή η ιστορία; Γιατί εάν ήταν η ομορφιά, θα έπρεπε να οδηγηθούν σε γκρέμισμα τα πλείστα των υπαρχόντων πλην βέβαια του μνημείου, ενώ εάν το θέμα ήταν η ιστορία, που τελικά φαίνεται πως αυτό υπερισχύει, καλώς όλα παραμένουν στη θέση τους. Και οι πολυκατοικίες ακόμη. Και βέβαια σε μια εποχή όπου ο καθείς ευλογεί τα γένεια του, το ίδιο δικαίωμα στην ιστορικότητα της ανέγερσης θα μπορούσε να επικαλεστεί ο Κουρεμένος της Αρεοπαγίτου 17 όσο και ο άγνωστος αρχιτέκτων μίας εκ των όμορων σκονισμένων και άχαρων πολυκατοικιών της δεκαετίας του 1950.

 

5) Η γενική εντύπωση της αστικής ασχήμιας και του χαώδους αρχιτεκτονικά τοπίου νομίζω ότι θα παρέμενε αναλλοίωτη και ανεπηρέαστη είτε αποχαρακτηρίζονταν και εν συνεχεία γκρεμίζονταν οι δύο όμορφων προσόψεων πολυκατοικίες της Αρεοπαγίτου 17 και 19 είτε όχι (όπως βέβαια συμβαίνει τώρα). Αυτή η εκ των υστέρων διόρθωση της πόλης με σκοπούς εξωραϊστικούς και ευρύτερα τουριστικούς θυμίζει την αμφίεση ενός νεκρού: το να ερίζουν δηλαδή οι συγγενείς του για το αν του ταιριάζει καλύτερα η ριγέ από την μονόχρωμη γραβάτα. Όταν χτίζονταν οι πολυκατοικίες κανείς δεν θυμόταν την Ακρόπολη. Το ισχυρό ρεύμα της αντιπαροχής ασχήμυνε σχεδόν τα πάντα και ύστερα από 60 χρόνια διαπιστώνουμε όλοι μας το τερατούργημα. Λήθαργος να σου πετύχει! (Μ' άρεσε η κρίση ενός αρχιτέκτονα, ονόματα δεν λέμε: ΄΄το ρομαντικό χάος της Αθήνας΄΄). Ρομαντικό: το φεγγάρι πριονίζεται πλαγιομετωπικά από μια υψωμένη ανορθόδοξα κεραία και ενίοτε κρύβεται πίσω από τα απλωμένα εσώρουχα του μπαρμπα-Θανάση του διπλανού ρετιρέ.

 

6) Αλλά μην φλυαρώ ασκόπως: σε μια χώρα όπου λίγο νοιαζόμαστε για το απώτατο παρελθόν μας, τι μας έπιασε έτσι ξαφνικά; Όχι, κύριοι, λέει η άλλη θεωρία, τα απλωμένα εσώρουχα του μπαρμπα-Θανάση ήτοι το σύγχρονο ζωντανό πρόσωπο της άσχημης πόλης μπορεί να ιδωθεί ως άξιο λόγου και όχι μικρότερης σημασίας αισθητικό φαινόμενο από μια μυθική παράσταση, τη Γιγαντομαχία π.χ. ή τις παραστάσεις του ένδοξου 12θεου. Από αυτή την έποψη του θέματος, συγκρούονται το παρόν με το παρελθόν. Εμείς με τα ασπρόρουχα κι οι ξένοι με το Δία. Αφήστε τους Κινέζους να κάνουν τη δουλειά τους απρόσκοπτα. Έτσι κι αλλιώς το Μουσείο δεν φτιάχτηκε για μας, για τους τουρίστες φτιάχτηκε, για την ωραία φραπεδιά του εξώστη με θέα τους κίονες. Δηλαδή, πάλι κομπάρσοι και γκαρσόνια. Ευτυχώς βέβαια που πηγαίνουν και τα σχολεία και τα πιτσιρίκια αφήνονται με δέος μπροστά στις εμβληματικές μορφές αρχαίων θεών και ηρώων.

 

7) Το χιουμοριστικό και κωμικοτραγικό νεοελληνικό παράδοξο που συνέβη με τις διατηρετέες όμορφων προσόψεων πολυκατοικίες της Αρεοπαγίτου 17 και 19 είναι ότι τώρα πλέον όλοι ασχολούνται με τον... πισινό τους. Δηλαδή το πρόσωπο ωραίο, αλλά ο κώλος για κλάματα. Που σημαίνει ότι εγώ κοιτάζοντας την Ακρόπολη με τη φραπεδιά ανά χείρας έχω πρόβλημα με την Ακρόπολη γιατί παρεμβάλλεται ο πισινός της άλλης. Δηλαδή εμείς για την τέχνη πήγαμε στο μουσείο ή για τους πισινούς; Τελεία και παύλα. Εάν θέλετε να βλέπετε πιο όμορφη την Ακρόπολη, διορθώστε τους πισινούς σας. Αλλιώς θα χαθείτε από προσώπου γης.

 

Μου φαίνεται τελικά ότι συμβαίνουν ορισμένες μετατοπίσεις από τον πυρήνα του κάλλους ώστε να μην έχει τόση σημασία η Ακρόπολη αφεαυτής, αλλά το ότι ΄΄εγώ τη βλέπω΄΄ (δηλαδή η ίδια η πράξη που κάνω και σχετίζεται με αυτήν) ή το ότι ΄΄εγώ τη βλέπω από εξώστη πολυτελείας΄΄ (δηλαδή οι παράμετροι της ίδιας της πράξης) ή το ότι ΄΄εγώ τη βλέπω χωρίς άσχημους αρχιτεκτονικά πισινούς΄΄ (δηλαδή το αυτόνομο καδράρισμα του μνημείου).

Αλλά γιατί όμως πρέπει πάνω απ' όλα να τη βλέπω; Κι όχι να την πιάνω, να την επισκέπτομαι, να την περπατώ, να την κατανοώ από κοντά; Μήπως ο εξώστης είναι η προέκταση του καναπέ ή μιας θέσης εργασίας μπρος σε PC;