Αξιοπρέπεια...

Η αξιοπρέπεια, λέμε, είναι το αίσθημα τιμής που ο καθείς φέρει μέσα του σε συνάρτηση με τους λόγους και τα έργα του. Αυτό το αίσθημα όμως τιμής συνδέεται (και) με τους Άλλους, με την κρίση των Άλλων για τον εαυτό μας. Οπότε η αξιοπρέπεια είναι στοιχείο της δημόσιας εικόνας μας και στον πυρήνα του στέκει ο σεβασμός κατ' αρχάς προς το Εγώ και ύστερα προς το Εσύ. Αυτός που κερδίζει την αξιοπρέπεια, επιβραβεύεται από τη συνείδησή του και συγχρόνως από τον μικρό ή μεγάλο περίγυρό του. Για να διατηρείς την αξιοπρέπειά σου, πρέπει να συντηρείς αυτή την καλή σχέση τόσο με τον εαυτό σου όσο και με τους άλλους. Αντίθετα, μικροπρέπειες, απρέπειες, μικρότητες, παραπτώματα κάθε είδους που αποκλίνουν από τον γενικό κανόνα τού φέρεσθαι υπονομεύουν το αίσθημα αυτό, εκτός και αν ο δρων δεν αισθάνεται ότι με τον τρόπο του ΄΄εκτίθεται΄΄ (αρνητικά), δηλαδή καμία εσωτερική ροπή δεν του φωνάζει πως έχει ξεπεράσει το κοινό μέτρο, ότι έχει διαπράξει έργο βλάσφημο, βλάπτοντας κατ' αρχάς τον Εαυτό του ενώπιον των άλλων. Κρατήστε αυτή τη μικρή εισαγωγή ως γνώμονα για τους λόγους και τις πράξεις σας. Εάν την κρατάτε σταθερά μέσα σας, θα μπορείτε να αναγνωρίζετε λάθη δικά σας και των γύρω σας, εκτός κι αν, το επαναλαμβάνουμε, ο δρων είναι τυφλός, ζει εντός παραισθήσεων την πραγματικότητα, είναι ασυγχώρητα χοντρόπετσος, οπότε αποδυναμώνει το μηχανισμό της αυτοκριτικής ώστε να πλέει σε πελάγη βρομερά και δυσώδη, αλλά ο ίδιος να βλέπει το νερό δίπλα του καθαρό και γάργαρο. Αυτό το ΄΄εκτός΄΄ είναι λοιπόν που ίσως εξηγεί γιατί πολλοί άνθρωποι του καιρού μας ενώ διαπιστώνεται ότι έχουν απολέσει προ πολλού την αξιοπρέπειά τους, οι ίδιοι ούτε που το αισθάνονται, και αν τους κάνεις λόγο γι' αυτό, απορούν και εξίστανται. Στην εποχή μας υπάρχουν πολλοί τρόποι απώλειας της προσωπικής μας αξιοπρέπειας. Αλλά ο κοινόχρηστος είναι το να αποφασίσεις να γίνεις τηλεοπτικό θέαμα. Να δεχτείς δηλαδή να υποστείς το μαρκάρισμα του φακού, που μεγεθύνει ως γνωστόν όχι μόνο τα χαρακτηριστικά του προσώπου αλλά και τα λεκτικά και πραξιακά αποτυπώματα - αλλά ακόμη και τις σιωπές, αν ας πούμε θέλοντας να προστατευτείς ακολουθήσεις την οδό της σιωπής. Ο φακός είναι σε γενικές γραμμές μια παραμόρφωση, μια διαστροφή, μια χημική διεργασία. Ο φακός εύκολα δηλητηριάζει, άκριτα κηλιδώνει, ανύποπτα στιγματίζει. Γιατί ο φακός πάνω από όλα χρησιμοποιεί τον εκτιθέμενο ως θήραμα (όπως ο κυνηγός δηλαδή, που ξεπλένει τα αιματοβαμμένα χέρια του πάνω από το κοκκαλωμένο ζώο). Το τραγικό βέβαια είναι ότι αυτός που αποφασίζει να κάνει τη ζωή του, το είναι του, τις σκέψεις και τις κρίσεις του θέαμα, πιστεύει ότι μόνο θετικά μπορεί να αποκομίσει, π.χ. να σωθεί από την παρέμβαση αυτών που θα τον αιχμαλωτίσουν, να βρει σανίδα οικονομικής σωτηρίας, να αποκτήσει δόξα και αναγνώριση. Την ίδια ώρα ωστόσο πέφτει στα δίχτυα της πολιτισμικής βιομηχανίας, που τον πουλάνε ανέξοδα στα πλήθη. Τότε ακριβώς είναι που η αξιοπρέπειά του γίνεται βορά των ανέμων, ή των φώτων αν θέλετε καλύτερα. Ο κοστουμαρισμένος πολιτικός πάει να θηρεύσει πελάτες, αλλά αν κάνει το λάθος και του φύγουν από τα χείλη δυο τρία λογάκια παραπάνω που ξυπνήσουν ελπίδες, κάηκε (θα πρέπει να απολογείται επί μακρόν για τις πορδές των λόγων του). Τα ανώριμα κοριτσάκια που θέλουν να γίνουν μοντέλα (ευτυχώς όχι στα μπορντέλα) ή να λένε προς τα πού θα πάνε τα σύννεφα ή το πολύ πολύ να τα βάζουν στο κέντρο του γηπέδου με στεφάνια και εφαρμοστές φορμίτσες, τη στιγμή που λένε ΄΄ναι΄΄ σε όλα τα θελήματα και τους όρους, δεν ξανθαίνουν τη ζωή τους, αλλά την ευτελίζουν (σημ.: πέτυχα ένα βράδυ μιαν εκπομπή όπου κοριτσάκια του σχολείου έπρεπε να βουτήξουν σε μια πισίνα που έμοιαζε με τη γυάλα ψαριού και με έναν συνδυασμό λάγνου βλέμματος και ανοίγματος των μηρών, έπρεπε να φωτογραφηθούν σε σέξι πόζες - φανταστείτε, μέτρο κρίσης γινόταν το απειροχιλιοστό του δευτερολέπτου κατά το οποίο το πρόσωπο, ο πισινός, το μπούτι θα φωτογραφιζόταν στην υπέροχη στάση, σύμφωνα με την κρίση μιας φασιστικά αποφασίζουσας Επιτροπής, που δεν θα ντρεπόταν να διατάξει τα κορίτσια να γδυθούν ενώπιον του πεινασμένου αλλά και έκπληκτου κοινού, με την όποια αφορμή - μιλάμε για πλήρη σκλαβιά και αυτόχρημα ευτελισμό προκειμένου νέες και τρυφερές υπάρξεις να κερδίσουν καμιά γνωριμία με κανέναν μάνατζερ που Θεός ξέρει τι θα θελήσει να τους ζητήσει στα στούντιο ή και σε κανένα κότερο μεσοπέλαγα). Τα ίδια ισχύουν για όλους εκείνους που τα εν οίκω τα χαρίζουν μισοτιμής στους εν δήμω, που ομολογούν τα λάθη τους, τα υπαρξιακά τους προβλήματα, τις απαγορευμένες σκέψεις και επιθυμίες τους, που ανοίγουν το σπίτι τους στο Φακό, ή την κουζίνα του εστιατορίου τους, που δείχνουν την οικονομική τους αθλιότητα ζητώντας έρμα ή τέρμα από την συνεχόμενη πτώση. Την ίδια ώρα που ζητούν τη λύτρωση, η πολιτισμική βιομηχανία τους παίρνει τα κλειδιά του σπιτιού, την αξιοπρέπεια, την ταυτότητα, την ιδιωτικότητα. Δεν είναι άραγε διάρρηξη αυτό; Αλλά ο κλέφτης εν προκειμένω έχει καλόν σκοπό. Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι έτσι και ΄΄αποκαλυφθείς΄΄ σε θυμούνται πολλοί, κι αν δεν σε θυμούνται, σε θυμίζουν οι άλλοι, μέσα από επαναλήψεις παλιών δημόσιων στιγμών. Έτσι θα θυμάστε ακόμη ότι ο Τσάκας φέρ' ειπείν ήταν φαλακρός τον καιρό της αρπαχτής του ή ότι η Χ βοσκοπούλα από τα Σούρμενα που η μύτη της ήταν στραβή τώρα τη δείχνει σαν Γαλλίδα σταρ των Παρισίων. Είπαμε, ο φακός σε μεγαλώνει, ώστε η μάπα σου να γίνει θέμα, σχήμα αναγνωρίσιμο, σύμβολο εποχής, σημαία ευκαιρίας. Το χειρότερο όμως είναι ότι όλοι αυτοί που πουλάνε τη ζωή τους για ένα πουκάμισο αδειανό εισπράττουν κατ' οίκον το χαρακτηρισμό ΄΄ο κακομοίρης, η κακομοίρα΄΄. Γιατί αυτό είναι το τίμημα των φτωχών τω πνεύματι: όσο πιο ανοιχτά και απροκάλυπτα λένε τον πόνο τους, τόσο περισσότεροι θα τους πουν ανόητους ή και κακομοίρηδες. Ο αγρότης που βλέπει με το κυάλι αιδοίο μπαίνει στο παιχνίδι για να βρει γυναίκα, και μάλιστα έχει και επιλογή. Μαζί με τα σταφύλια του πουλάνε και τις ρώγες των χαμένων κοριτσιών. Θυμάστε την ξεφτίλα της Αμαλιάδας, που έφτασε ως τη Ρωσία, όταν αποστολή από την Ηλεία πήγε στη Ρωσία για κορίτσια. Η κωμωδία είναι απ' την ανάποδη ενός δράματος. Ή μήπως εδώ πρόκειται για σατυρικό/σατιρικό δράμα; Εάν ψάχνεις γυναίκα είσαι κακομοίρης, δεν γαμάς το θηλυκό. Εάν θες να γίνεις μοντέλα, αρκεί λιγάκι να πορνεύσεις, να πετάξεις λίγο έξω το βυζί. Εάν θες να πας στη Βουλή, πες στην ανάγκη ότι θα μονιμοποιήσεις και ορισμένους συμβασιούχους. Εάν στο μαγαζί σου δεν μπαίνει ούτε μύγα, αρκεί να δείξεις τα χάλια σου και να ζητήσεις έναν σεφ σωτήρα. Εάν τα αυτιά σου είναι πεταχτά, μπες στο παιχνίδι και θα σ' τα κολλήσουν όπου πρέπει (πού πας ρε μάγκα με τέτοια αυτιά τη σήμερον ημέρα;). Εάν χρωστάς, φέρε μέσα στο σαλόνι σου τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και υπόκυψε σε όλα, βάλε το ένα πόδι σου μέσα στο άλλο παπούτσι. Αυτή κι αν είναι τηλεόραση: θεραπεύει όλες τις εκ φύσεως ανωμαλίες, τις τρελές επιθυμίες, τα οικονομικά προβλήματα (σημ.: κι αφού το Κράτος πάει για χρεοκοπία, γιατί δεν το σκέφτονται κι αυτό ως λύση;) Από τη μία οι Σωτήρες διατάζουν και χρησιμοποιούν την τηλεοπτική εξουσία τους, μαστιγώνουν, υποτάσσουν, ορίζουν σώμα και πνεύμα - από την άλλη, οι Άβουλοι των ονείρων και των ψευδαισθήσεων υπακούουν και βάζουν τα σκέλη στην ουρά. Κυρίες και κύριοι, αυτό είναι το Παιχνίδι των Μέσων.΄Ένα παιχνίδι που σε βγάζει ηττημένο εξαρχής, κακομοίρη, να σε ελεεινολογούν όταν συντρίβεσαι εν μέσω των αποκαλύψεών σου. Γιατί το Παιχνίδι αυτό επιδιώκει: τη συντριβή, είτε με το Κλάμα είτε με τη Βία. Πουλάει πολύ η Συντριβή των Ανθρώπων, τα τσακισμένα καράβια, τα χαλασμένα στην πρόσοψη αυτοκίνητα, οι αυτόχειρες των εταιρειών, αυτοί που υποθηκεύουν το μέλλον τους, όσοι λυγίζουν, δακρύζουν, κοκκινίζουν, αδυνατούνε να ψωνίσουν. Η πολιτισμική βιομηχανία θέλει να απέχεις πάντοτε από το στόχο της υποτιθέμενης ευτυχίας, να τρέχεις και να μην φτάνεις. (Γιατί, το ξέρουμε καλά, αν έχεις στοιχειώδη υγεία και ένα χέρι να σε κρατά, ζεις υπό οιεσδήποτε συνθήκες, ακόμη και με 300 ευρώ το μήνα, ακόμη και με το τίποτα. Οι Άλλοι βάζουν πάντα τον πήχυ ψηλά για να αγωνίζεσαι και να ευτελίζεσαι. Η απλότητα είναι το στοίχημα της ευτυχίας.) Στο αφιέρωμα της ΄΄Λέξης΄΄ για το Ελληνικό Θέατρο κάπου γίνεται λόγος για την Αλέκα Παΐζη. Πέρασε πολλές περιόδους ανεργίας, λέει η Κακλαμανάκη. Αλλά όταν της πρότειναν διαφήμιση, αρνούνταν κατηγορηματικά. ΄΄Εγώ να διαφημίζω σερβιέτες και μοσχοσάπουνα;΄΄. Απαντούσε με βλέμμα τιμωρητικό. Και έβαζε τα πράγματα στη θέση τους. Με μια παύση διαρκείας. Με μιαν άρνηση. Η αξιοπρέπεια θέλει άρνηση και εγωισμό. Έτσι κερδίζεται η τιμή. Και όχι το χρήμα.