"Αυτοκίνητος κόσμος", του Ηλία Καφάογλου

24.2.2010


Το ιδιαίτερα ενδιαφέρον στην περίπτωση του βιβλίου ΄΄Αυτοκίνητος κόσμος΄΄ του Ηλία Καφάογλου, που θα παρουσιάσουμε το Σάββατο 27.2 στις εκδόσεις Ύψιλον, είναι το να αναλογιστούμε πόσες επιπτώσεις στο κοινωνικό εποικοδόμημα προκαλεί η εισαγωγή ενός καινούριου (τεχνολογικού) πρά(γ)ματος.


Αυτά που λέει ο Ηλίας Κ. για το αυτοκίνητο, κατ' αναλογία θα μπορούσαν να ισχύουν για πολλαπλά τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής μας. Π.χ., με την ανάπτυξη της κινητής τηλεφωνίας υπάρχουν άνθρωποι, επαγγελματίες κ.ο.κ. που έχουν χάσει τον ύπνο τους και την ησυχία τους, η, δε, επιτάχυνση στη διεκπεραίωση του ατομικού τους προγράμματος, παρά την οφθαλμοφανή επιτυχία της εξεύρεσης/εξοικονόμησης αποθεμάτων χρόνου, δεν ισοζυγίζεται με τον εφιάλτη της συνεχούς ενόχλησης, εντός και εκτός ωρών κοινής ησυχίας, σε σημείο που δικαιολογημένα ο Μένης Κ. τιτλοφορεί ένα διήγημά του "Ο διάβολος στο κινητό της".
Κι αυτό γιατί όταν κερδίζω χρόνο, κάνω νέα επένδυση δραστηριότητας, με συνέπεια να ανοίγω νέα επικοινωνιακά κεφάλαια, που παράγουν μιαν ατελεύτητη ενόχληση, κι όταν λέμε ενόχληση προφανώς εννοούμε το λαχάνιασμα του σύγχρονου ανθρώπου από την πολυεπίπεδη προσπάθειά του να ανταποκριθεί σε κατακερματισμένες χωροχρονικά δραστηριότητες, να τις παρακολουθήσει στοιχειωδώς, να μετρά τα βήματά του σε σχέση με αυτές και να εισπράττει το τίμημα από την ανάπτυξή τους.

Νομίζω ότι αναλογικά τα ίδια ισχύουν και με τη χρήση του αυτοκινήτου.



Το αυτοκίνητο άρχισε να παράγεται. Από τη στιγμή που άρχισε να παράγεται, έπρεπε και να καταναλώνεται. Οπότε ξεκίνησε το εμπορικό παίγνιον. Εγώ παράγω, εσύ παράγεις, αυτός παράγει. Ξεκίνησε ο εμπορικός ανταγωνισμός, που από εθνικός έγινε παγκόσμιος.



Η παραγωγή συνδέθηκε με την ποιότητα του προϊόντος, τις επιδόσεις του, τα τεχνικά χαρακτηριστικά του, τον όγκο της παραγωγής, τον τρόπο διάθεσης, το κόστος της παραγωγής, το κόστος της αγοράς, την ανταπόκριση μετά την πώληση, την εμβέλεια του προϊόντος και το βαθμό ικανοποίησης των πελατών, την ταχύτητα παραγωγής αλλά και την ταχύτητα διάθεσης, την ταχύτητα μετακίνησης που εγγυώνταν το προϊόν, την εξυπηρέτηση των πελατών σε περίπτωση βλαβών, τη διαφήμιση του προϊόντος, τα έσοδα της βιομηχανίας παραγωγής του προϊόντος, το εργατικό κόστος, τη συνδικαλιστική και άλλη οργάνωση του εργατικού προσωπικού, τις απεργιακές κινητοποιήσεις, τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του εργατικού δυναμικού, την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής, τις αξίες που θεωρητικά ή πρακτικά υπηρετούσε το προϊόν, τις κοινωνικές σχέσεις που μετασχημάτιζε, τα ήθη των καιρών, τις νοοτροπίες των ανθρώπων της εποχής, την οργάνωση του χώρου και του χρόνου, την πολεοδομική ανάπτυξη και τη χωροταξική επιμέλεια του αστικού, περιαστικού ή άλλου περιβάλλοντος, τα μεταναστευτικά ρεύματα, τις κοινωνικές ομάδες και τις κοινωνικές τάξεις, τη λειτουργία των ΜΜΕ, τις επιδράσεις που ήσκησε το προϊόν στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, στη μόδα, στη μουσική βιομηχανία, την ατομική ταυτότητα και τη συλλογική ταυτότητα που διαμορφώθηκε από την κατοχή του προϊόντος, την ανάπτυξη της ατομικής ή της συλλογικής δραστηριότητας, το πάντρεμα των ανθρώπινων αρετών με τις δωρεές των μηχανικών μέσων όπως ήταν το εν λόγω προϊόν, τη σχέση θύτη και θύματος που είναι κοινή όπου υπάρχει εξουσία ή υπηρεσία, την ατομική μοίρα και τις ιστορικές συγκυρίες, τη ζωή και το θάνατο, τον πόλεμο και την ειρήνη, την ανάγκη αλλά και την απόλαυση, την καλλιέργεια νέων χαρακτηρολογικών τύπων και νέου ήθους·

η παραγωγή συνδέθηκε με τις επινοήσεις και τις εφευρέσεις, την επιστημονική άμιλλα και τις τεχνικές καινοτομίες, τις δοκιμές και τους πειραματισμούς, τους ενεργειακούς πόρους, τους νέους τρόπους αξιοποίησης της ύλης (π.χ., καουτσούκ, πλαστικό, χάλυψ, μέταλλα κ.λπ.), τη βάφτιση των μοντέλων και την ιστορία τους, την εμμονή σε ολιγάριθμα προϊόντα ή τη διάχυση στην εμπορική αγορά ποικίλων προϊόντων και τη διαφοροποίησή τους, την υποδοχή του προϊόντος από τα δύο φύλα, την ανάπτυξη των διαπροσωπικών σχέσεων, τη σεξουαλικότητα, την πνευματική αγωγή, τη θήρα των κοινωνικών εμπειριών, το ταξίδι, τη φιλοσοφία και την ηθική του ταξιδιού, τη βίωση μέσα από το ταξίδι του παρόντος ή του παρελθόντος, τα (άλλα) μεταφορικά μέσα, το αεροπλάνο, το τρένο, το ποδήλατο, την πεζοπορία, την εκδρομική δραστηριότητα, τη σχέση με τη φύση, τη γεωγραφία, τον λαϊκό πολιτισμό, τη γλώσσα, τα ημερολόγια, την ανάπτυξη του τουρισμού, το θεσμό των διακοπών, τις εποχές, τις καιρικές συνθήκες, τη θρησκεία, τα σπορ, την ατομική και συλλογική ψυχολογία, τα πολιτικά συστήματα, τον φασισμό, τον ολοκληρωτισμό, τον ιμπεριαλισμό, τους εθνικούς ανταγωνισμούς, τους αγώνες ταχύτητας, τα ράλι, το οδικό δίκτυο, τους αυτοκινητοδρόμους, τους κανόνες ασφαλείας, τα ατυχήματα, τις αστυνομικές υπηρεσίες, τις τροχαίες υπηρεσίες, τις ασφαλιστικές υπηρεσίες, τα σήματα, τα λογότυπα, τα διόδια, τα καλώδια, τα άσματα τα εξόδια (ε, φτάνει, πολλές παραμέτρους δεν κατέγραψε το βιβλίο;) κ.λπ.



Αντιλαμβάνεσθε την πολυκατηγοριοποίηση των πληροφοριών, την πληροφοριακή πυκνότητα, τα πλούσια ποσοτικά και αριθμητικά τεκμήρια που χρησιμοποιεί ο Η.Κ. προκειμένου να δείξει τις τάσεις σε σχέση με όλα τα παραπάνω. Η παραγωγή έχει τη δική της στατιστική, πάει ψηλά πάει χαμηλά, και αυτές οι κυκλοθυμίες της πρέπει κάπως να εξηγούνται, με βάση την κατάσταση της αγοράς, τη μαζική ψυχολογία, τις οικονομικές σχέσεις, τις πολιτικές επιλογές στο χώρο του αυτοκινήτου. Ο Ηλίας Καφάογλου κάνει τη γραφή αυτοκίνητο: με πολλές παλινδρομήσεις, πισωγυρίσματα, βήματα μπρος βήματα πίσω, συνεχείς κύκλους γύρω από τους βασικούς του θεματικούς και χρονικούς πυρήνες, που νομίζω ότι είναι οι δύο Πόλεμοι του 20ού και ο μεσολαβήσας Μεσοπόλεμος, δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου εκτείνεται κατά την περίοδο 1900-1950.



Γυρνώ τους δρόμους και βλέπω πού και πού Πωλείται. Αμάξια σκονισμένα, παρατημένα, χορταριασμένα. Η ψυχή τους, το ξέρουμε καλά, ζει σαν να λουφάζει. Τα μάτια τους χαμηλωμένα από την ταπείνωση της παραγνώρισης. Πίσω από τα τζάμια πλέχθηκαν ειδύλλια, μεστώθηκαν σχέσεις, ακούστηκαν φωνές παιδιών, γράφτηκαν τραγούδια, υψώθηκαν ύβρεις. Η τεχνολογία είναι ένας άτεγκτος δήμιος που σε 20 λεπτά μέσα, με την πρέσα, σε κάνει μια άμορφη μάζα, έναν μεταλλικό πατικωμένο κύβο. Παραφράζοντας ένα τραγούδι της εποχής, οι αναμνήσεις φεύγουνε παίρνοντας τον αέρα μαζί τους. Γιατί αυτά τα χορταριασμένα αμάξια των σκονισμένων δρόμων αναπνέουν κι αργοπεθαίνουν. Εκεί, στα πίσω καθίσματα, χέρια συνέκλιναν μέσα στο σκοτάδι της νύχτας και τις ταραγμένες ριπές των φανοστατών και δόθηκαν αιώνια φιλιά, που τα σκούντησαν τα κλάξον των ανυπόμονων ΄΄πίσω΄΄ όταν... πρασίνισε το φανάρι και κοκκίνισε ο έρωτας. Η διαπλοκή της ύλης με την καρδιά, η διαπλοκή των πραγμάτων και των προσώπων είναι ένα ουσιώδες κεφάλαιο της μικροϊστορίας όλων μας: Η πίπα του ναυτικού, ο αναπτήρας του καπνιστή, το σταυρουδάκι του εργάτη, ή αυτό το μαγνητάκι δίπλα στο τιμόνι με μια Παναγίτσα Γλυκοφιλούσα που ραντίζει με την ευχή της κάθε βήμα της ασφάλτου.



(Βιβλίο-α-μόνι, νυχτώνει, στους δρόμους τι τάξη, κι ένα α-μάξι, με τι-μόνι και χ-ωνί, γυν-αίκα, μόνη, με μάξι, τα χέρια σταυρώνει, θυμώνει, κ-άτι... να αλλ-άξει, λέει η δική της φ-ωνή, η ώρα δ-έκα, κάποιος γκαζ-ώνει, την κοιτά ένα μ-άτι, σε μάτ-αιη αναμ-ονή, ακά-ματη υπομ-ονή...)



Μπαμπά μην τρέχεις - όποιος αγαπάει περιμένει



Πέτρος Χριστοφιλίδης