4-3-2012
Πηγαίνοντας κανείς σε μιαν άλλη Λέσχη, μπορεί μυστικά να κάνει συγκρίσεις και με τα ''δικά του''. Η επίσκεψή μου στη Λέσχη Ανάγνωσης Πλατείας Αμερικής σήμερα το απόγευμα μού έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω την ''ιδιοκτήτριά'' της-καθηγήτρια της γερμανικής γλώσσας, κυρία Δήμητρα Δάνια, μια γυναίκα που μου έδωσε την εντύπωση ενός δραστήριου και αισθαντικού προσώπου που ''εκρήγυται'' εύκολα, με την έννοια ότι δίχως αναστολές και με αυθορμησία εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα, και ορισμένους νέους συγγραφείς, πλάι στην ''παλιά'' Ε. Χουρμουζιάδου. Πρόσωπο της βραδιάς ο Νίκος Αδάμ Βουδούρης, ένας Μεσσήνιος την καταγωγή αρχιτέκτων, που πλέον οικοδομεί μικρές ιστορίες-διηγήματα, που ως επί το πλείστον πατούν σε ένα βιωματικό υπόστρωμα και από κει και πέρα αφήνονται στον χειρισμό της φαντασίας του. Η γνώριμη περιέργεια του αναγνώστη αναδύθηκε και στο πλαίσιο αυτό: ''πώς σκεφθήκατε αυτή την ιστορία; αυτό το πρόσωπο υπάρχει πραγματικά; γιατί δώσατε αυτή τη λύση-έξοδο;" κ.λπ. Γύρω από ένα φροντιστηριακό τραπέζι καθήμενοι ο συγγραφέας, η κα Ριζιώτη, επίσης συγγραφέας, η κα Χουρμουζιάδου, επιμελήτρια και συγγραφέας, και η κα Δάνια, και επιπροσθέτως 3 άλλοι κύριοι: ο ένας που προτίμησε όλη την ώρα να ακούει, ο έτερος με κυπριακή προφορά και αργό ρυθμό και ένας τρίτος κύριος που θα ήθελε για την κάλυψη των ιδίων πνευματικών του αναζητήσεων ''τα βιβλία να συνοδεύονται από Σιντί" ώστε να δίδεται η δυνατότητα κανείς και να πράττει έτερα και να ακούει ιστορίες ταυτόχρονα.
Η όλη συζήτηση που ξεκίνησε με παρατηρήσεις της οικοδέσποινας ως επί το πλείστον περιεστράφη γύρω από ζητήματα δημιουργίας και αναγνωστικής πρόσληψης. Ο συγγραφέας που κλήθηκε για να μιλήσει για το βιβλίο του "Ο βυθός είναι δίπλα'' αποκάλυψε δίχως δεύτερη σκέψη όλα όσα συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίον ετοιμάζει το ''μενού'' του. Αποκάλυψε και τις εμπειρίες που έθρεψαν την έμπνευσή του και σε μία περίπτωση τις πηγές και τα δάνειά του. Τον κατέταξα σε κείνη την κατηγορία των αναδυόμενων συγγραφέων που είχαν την ανάγκη να δείξουν τα κείμενά τους σε κάποιους ωριμότερους, δηλαδή που βάδισαν με την ανασφάλεια του πρωτοεμφανιζόμενου που βρίσκει μια μικρή βακτηρία την καθοδήγηση κάποιων εμπειρότερων. Αλήθεια, ποιος μπορεί να έχει την τυφλή πίστη της ποιότητας; όλοι όσοι τώρα δύουν δεν πέρασαν από αυτό το στάδιο της μύησης και της συμβουλευτικής στήριξης; Αρκεί βέβαια να μην προκληθεί η ιδέα ότι διά του τρόπου αυτού επιχειρεί κανείς να στηρίξει τη φωνή του, ότι πατάει στους άλλους όχι μόνο ως συμβουλάτορες αλλά και ως χορηγούς διαβατηρίων. Αυτό στην περίπτωση του Βουδούρη δεν πρέπει να συνέβη, καθ' ότι μόνος του έπεισε τον εκδότη του - ίσως σε κάποιον βαθμό να μέτρησε το γεγονός ότι είχε συμμετάσχει σε σεμινάριο του ΕΚΕΒΙ, αλλά μη γελιόμαστε, εάν δεν έχει κάτι να πει το κείμενό σου, μην περιμένεις οι άλλοι να στήσουν δίχτυ για την πτώση σου.
Βέβαια, ουδέν κείμενο λογοτεχνικό είναι τέλειο και εάν ήθελε κανείς με αυστηρότητα ή σχολαστικότητα να εμβαθύνει σε οιοδήποτε κείμενο, θα μπορούσε να ανακρίνει τον γράφοντα με πολλές ''δικαστικές'' ερωτήσεις και να του δείχνει τα κατά την δική του πάντοτε κρίση και αναγνωστική νοημοσύνη λάθη και παραλείψεις - σημ.: κάπου μέσα στον "Βυθό" υπάρχει η λέξη παραλείψεις γραμμένη με τον τύπο παραλήψεις. Εμείς οι Έλληνες εξάλλου είμαστε συνηθισμένοι σε κάτι τέτοια. Δεν λέμε τι συντελέστηκε, αλλά τι (καλύτερο) θα μπορούσε να συντελεστεί και κρίνουμε αυτό που συντελέστηκε κατά τη δική μας θεώρηση, βγάζοντάς του τα μάτια και την ψυχή του δημιουργού. Δεν συναιρούνται ωστόσο οι ματιές των αναγνωστών. Μπορεί εσένα να σου αρέσουν τα θέματα του περιθωρίου, σε εμένα όμως αρέσουν τα θέματα με ιδεολογική φόρτιση. Είναι παιχνίδι αυτό; και το αντέχει μια Λέσχη Ανάγνωσης; "Εμένα μου αρέσει ο Κάφκα... εμένα ο Λάφκα... εμένα ο Ξινός... εμένα ο Παξινός...".
Νομίζω ότι ο συγγραφέας είναι αποφασισμένος να συνεχίσει - γυαλίζει το μάτι του για νέες κατακτήσεις, ίσως για μια διείσδυση στη χώρα του μυθιστορήματος. Είναι φιλόδοξος με την καλή έννοια αλλά αυτό τον ΄΄αέρα΄΄ του τον δίνει ότι είναι μορφωμένος και διαβάζει ήδη από τα 12. Κάποιος αγαθός παππούς τού έκανε το πρώτο βάφτισμα, όπως κατάλαβα (οι οφειλές μας, όπως είπαμε, σε διαφόρους είναι κοινός τόπος: ο Κουμανταρέας ''ψήστηκε'' να εκδώσει από τον Βασιλικό κι ο Χατζιδάκις πήγε το κείμενό του στον Φέξη, η Μάρω Δούκα χρωστάει στον Ρίτσο, τόσοι και τόσοι νεότεροι σε αυτούς που θαυμάζουν και ευχαριστούν και σε πολλούς ακόμη που δεν κατονομάζουν, φευ...).
Έτερος εξ ετέρου σοφός. Η λογοτεχνία είναι πελώρια ήπειρος. Εάν εσύ είσαι Βερολίνο, εγώ είμαι στην Πολυνησία. Εάν εγώ ήμουν στην Αμερική, ιδού πώς περπατώ τώρα στην πλατεία της, αφήνοντας πίσω μου την οδό Σπάρτης (χαίρε Λογοτεχνικέ Ταΰγετε!...). Ο καθένας ας επιλέγει αυτό που του ταιριάζει - γιατί όπως και στη μπίρα το ίδιο κατ' αναλογία συμβαίνει και στη λογοτεχνία: έτσι μας αρέσει... Αλλά συχνά και δυστυχώς δεν είμαστε στην ίδια τη συχνότητα... Εξ ου και η ευκαιρία που δίδει η κα Δάνια, να εκφραστείς γύρω από ένα και συγκεκριμένο, έστω κι αν το ένα σε μεταφέρει αναγκαστικά σε χίλια.
Εύχομαι στον συγγραφέα αλλά και σε όλους τους παρευρεθέντες ''καλό λογοτεχνικό ταξίδι''. Κι όσο αντέχουν τα πανιά και τα πλεμόνια... Μπορεί τα μικρά τιμαλφή να ταιριάζουν σε λεπτά δάχτυλα ή λαιμούς των κύκνων, αλλά και τα μεγάλα ταξίδια, τα έργα-ποταμοί ζητούν βλέμμα οριζόντων, δούλεμα των χαρακτήρων ώστε να φαίνεται η εξέλιξή τους μέσα στον χρόνο, ιστορική γνώση, πραγματολογικά δεδομένα, αφοσίωση και πολλή υπομονή, δουλειά, δουλειά, κι άλλη δουλειά, για να θυμηθούμε και τον Ρίτσο, που είχε γράψει ακόμη και 10 ποιήματα σε μια μέρα.
Σε μιαν εποχή βέβαια πολλών και γρήγορων ερεθισμάτων που πολύ εύκολα σε αποσυγκεντρώνουν, πόσο εύκολο είναι να πραγματωθούν όλα αυτά;
Αλλά ζούμε βέβαια και σε μιαν εποχή ''πλουμιστών ναυαγίων'' και αναπάντεχων μεταστροφών της τύχης, που δικαιώνουν εν τέλει και τον τίτλο: ότι ο βυθός είναι όντως δίπλα μας... ή μάλλον κάτω μας, εάν εμείς κολυμπώντας αμέριμνοι (ο Βουδούρης θα έλεγε χωρίς έννοια, εν πλήρη ακηδία - εδώ δεν θα ταίριαζε το ΄΄αφροντισιά΄΄) και ευτυχείς νομίζουμε ότι δεν θα βουλιάξουμε ποτέ.
(Η Μεσσηνία έχει και Ναυαρίνο, ή η ζωή έχει και τους μικρούς καθημερινούς θανάτους της.)
Π.Χ.
Πηγαίνοντας κανείς σε μιαν άλλη Λέσχη, μπορεί μυστικά να κάνει συγκρίσεις και με τα ''δικά του''. Η επίσκεψή μου στη Λέσχη Ανάγνωσης Πλατείας Αμερικής σήμερα το απόγευμα μού έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω την ''ιδιοκτήτριά'' της-καθηγήτρια της γερμανικής γλώσσας, κυρία Δήμητρα Δάνια, μια γυναίκα που μου έδωσε την εντύπωση ενός δραστήριου και αισθαντικού προσώπου που ''εκρήγυται'' εύκολα, με την έννοια ότι δίχως αναστολές και με αυθορμησία εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα, και ορισμένους νέους συγγραφείς, πλάι στην ''παλιά'' Ε. Χουρμουζιάδου. Πρόσωπο της βραδιάς ο Νίκος Αδάμ Βουδούρης, ένας Μεσσήνιος την καταγωγή αρχιτέκτων, που πλέον οικοδομεί μικρές ιστορίες-διηγήματα, που ως επί το πλείστον πατούν σε ένα βιωματικό υπόστρωμα και από κει και πέρα αφήνονται στον χειρισμό της φαντασίας του. Η γνώριμη περιέργεια του αναγνώστη αναδύθηκε και στο πλαίσιο αυτό: ''πώς σκεφθήκατε αυτή την ιστορία; αυτό το πρόσωπο υπάρχει πραγματικά; γιατί δώσατε αυτή τη λύση-έξοδο;" κ.λπ. Γύρω από ένα φροντιστηριακό τραπέζι καθήμενοι ο συγγραφέας, η κα Ριζιώτη, επίσης συγγραφέας, η κα Χουρμουζιάδου, επιμελήτρια και συγγραφέας, και η κα Δάνια, και επιπροσθέτως 3 άλλοι κύριοι: ο ένας που προτίμησε όλη την ώρα να ακούει, ο έτερος με κυπριακή προφορά και αργό ρυθμό και ένας τρίτος κύριος που θα ήθελε για την κάλυψη των ιδίων πνευματικών του αναζητήσεων ''τα βιβλία να συνοδεύονται από Σιντί" ώστε να δίδεται η δυνατότητα κανείς και να πράττει έτερα και να ακούει ιστορίες ταυτόχρονα.
Η όλη συζήτηση που ξεκίνησε με παρατηρήσεις της οικοδέσποινας ως επί το πλείστον περιεστράφη γύρω από ζητήματα δημιουργίας και αναγνωστικής πρόσληψης. Ο συγγραφέας που κλήθηκε για να μιλήσει για το βιβλίο του "Ο βυθός είναι δίπλα'' αποκάλυψε δίχως δεύτερη σκέψη όλα όσα συνδέονται με τον τρόπο με τον οποίον ετοιμάζει το ''μενού'' του. Αποκάλυψε και τις εμπειρίες που έθρεψαν την έμπνευσή του και σε μία περίπτωση τις πηγές και τα δάνειά του. Τον κατέταξα σε κείνη την κατηγορία των αναδυόμενων συγγραφέων που είχαν την ανάγκη να δείξουν τα κείμενά τους σε κάποιους ωριμότερους, δηλαδή που βάδισαν με την ανασφάλεια του πρωτοεμφανιζόμενου που βρίσκει μια μικρή βακτηρία την καθοδήγηση κάποιων εμπειρότερων. Αλήθεια, ποιος μπορεί να έχει την τυφλή πίστη της ποιότητας; όλοι όσοι τώρα δύουν δεν πέρασαν από αυτό το στάδιο της μύησης και της συμβουλευτικής στήριξης; Αρκεί βέβαια να μην προκληθεί η ιδέα ότι διά του τρόπου αυτού επιχειρεί κανείς να στηρίξει τη φωνή του, ότι πατάει στους άλλους όχι μόνο ως συμβουλάτορες αλλά και ως χορηγούς διαβατηρίων. Αυτό στην περίπτωση του Βουδούρη δεν πρέπει να συνέβη, καθ' ότι μόνος του έπεισε τον εκδότη του - ίσως σε κάποιον βαθμό να μέτρησε το γεγονός ότι είχε συμμετάσχει σε σεμινάριο του ΕΚΕΒΙ, αλλά μη γελιόμαστε, εάν δεν έχει κάτι να πει το κείμενό σου, μην περιμένεις οι άλλοι να στήσουν δίχτυ για την πτώση σου.
Βέβαια, ουδέν κείμενο λογοτεχνικό είναι τέλειο και εάν ήθελε κανείς με αυστηρότητα ή σχολαστικότητα να εμβαθύνει σε οιοδήποτε κείμενο, θα μπορούσε να ανακρίνει τον γράφοντα με πολλές ''δικαστικές'' ερωτήσεις και να του δείχνει τα κατά την δική του πάντοτε κρίση και αναγνωστική νοημοσύνη λάθη και παραλείψεις - σημ.: κάπου μέσα στον "Βυθό" υπάρχει η λέξη παραλείψεις γραμμένη με τον τύπο παραλήψεις. Εμείς οι Έλληνες εξάλλου είμαστε συνηθισμένοι σε κάτι τέτοια. Δεν λέμε τι συντελέστηκε, αλλά τι (καλύτερο) θα μπορούσε να συντελεστεί και κρίνουμε αυτό που συντελέστηκε κατά τη δική μας θεώρηση, βγάζοντάς του τα μάτια και την ψυχή του δημιουργού. Δεν συναιρούνται ωστόσο οι ματιές των αναγνωστών. Μπορεί εσένα να σου αρέσουν τα θέματα του περιθωρίου, σε εμένα όμως αρέσουν τα θέματα με ιδεολογική φόρτιση. Είναι παιχνίδι αυτό; και το αντέχει μια Λέσχη Ανάγνωσης; "Εμένα μου αρέσει ο Κάφκα... εμένα ο Λάφκα... εμένα ο Ξινός... εμένα ο Παξινός...".
Νομίζω ότι ο συγγραφέας είναι αποφασισμένος να συνεχίσει - γυαλίζει το μάτι του για νέες κατακτήσεις, ίσως για μια διείσδυση στη χώρα του μυθιστορήματος. Είναι φιλόδοξος με την καλή έννοια αλλά αυτό τον ΄΄αέρα΄΄ του τον δίνει ότι είναι μορφωμένος και διαβάζει ήδη από τα 12. Κάποιος αγαθός παππούς τού έκανε το πρώτο βάφτισμα, όπως κατάλαβα (οι οφειλές μας, όπως είπαμε, σε διαφόρους είναι κοινός τόπος: ο Κουμανταρέας ''ψήστηκε'' να εκδώσει από τον Βασιλικό κι ο Χατζιδάκις πήγε το κείμενό του στον Φέξη, η Μάρω Δούκα χρωστάει στον Ρίτσο, τόσοι και τόσοι νεότεροι σε αυτούς που θαυμάζουν και ευχαριστούν και σε πολλούς ακόμη που δεν κατονομάζουν, φευ...).
Έτερος εξ ετέρου σοφός. Η λογοτεχνία είναι πελώρια ήπειρος. Εάν εσύ είσαι Βερολίνο, εγώ είμαι στην Πολυνησία. Εάν εγώ ήμουν στην Αμερική, ιδού πώς περπατώ τώρα στην πλατεία της, αφήνοντας πίσω μου την οδό Σπάρτης (χαίρε Λογοτεχνικέ Ταΰγετε!...). Ο καθένας ας επιλέγει αυτό που του ταιριάζει - γιατί όπως και στη μπίρα το ίδιο κατ' αναλογία συμβαίνει και στη λογοτεχνία: έτσι μας αρέσει... Αλλά συχνά και δυστυχώς δεν είμαστε στην ίδια τη συχνότητα... Εξ ου και η ευκαιρία που δίδει η κα Δάνια, να εκφραστείς γύρω από ένα και συγκεκριμένο, έστω κι αν το ένα σε μεταφέρει αναγκαστικά σε χίλια.
Εύχομαι στον συγγραφέα αλλά και σε όλους τους παρευρεθέντες ''καλό λογοτεχνικό ταξίδι''. Κι όσο αντέχουν τα πανιά και τα πλεμόνια... Μπορεί τα μικρά τιμαλφή να ταιριάζουν σε λεπτά δάχτυλα ή λαιμούς των κύκνων, αλλά και τα μεγάλα ταξίδια, τα έργα-ποταμοί ζητούν βλέμμα οριζόντων, δούλεμα των χαρακτήρων ώστε να φαίνεται η εξέλιξή τους μέσα στον χρόνο, ιστορική γνώση, πραγματολογικά δεδομένα, αφοσίωση και πολλή υπομονή, δουλειά, δουλειά, κι άλλη δουλειά, για να θυμηθούμε και τον Ρίτσο, που είχε γράψει ακόμη και 10 ποιήματα σε μια μέρα.
Σε μιαν εποχή βέβαια πολλών και γρήγορων ερεθισμάτων που πολύ εύκολα σε αποσυγκεντρώνουν, πόσο εύκολο είναι να πραγματωθούν όλα αυτά;
Αλλά ζούμε βέβαια και σε μιαν εποχή ''πλουμιστών ναυαγίων'' και αναπάντεχων μεταστροφών της τύχης, που δικαιώνουν εν τέλει και τον τίτλο: ότι ο βυθός είναι όντως δίπλα μας... ή μάλλον κάτω μας, εάν εμείς κολυμπώντας αμέριμνοι (ο Βουδούρης θα έλεγε χωρίς έννοια, εν πλήρη ακηδία - εδώ δεν θα ταίριαζε το ΄΄αφροντισιά΄΄) και ευτυχείς νομίζουμε ότι δεν θα βουλιάξουμε ποτέ.
(Η Μεσσηνία έχει και Ναυαρίνο, ή η ζωή έχει και τους μικρούς καθημερινούς θανάτους της.)
Π.Χ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου